کانسار روی و سرب پیچمتو، شمال باختر شاهرود: مطالعات کانی شناسی، میانبارهای سیال و ایزوتوپی (C, O, S)

کانی­ سازی سرب و روی در کانسار پیچمتو در فاصله ۳۸ کیلومتری شمال ­­باختری شاهرود و در پهنه ساختاری البرز ­خاوری در سنگ‎های آهکی سازند لار به سن ژوراسیک پسین رخ می­دهد. کانی­زایی سرب و روی به شکل عدسی و رگه ای در نتیجه جانشینی و پرکنندگی فضاهای خالی و شکستگی­های سنگ میزبان جایگیر شده است. مطالعات سنگ­نگاری و کانی­شناسی نشان می‎دهد که اسمیت­سونیت، کالامین، گالن و سروسیت کانه‎های اصلی سازنده کانسنگ، و کلسیت، دولومیت، آراگونیت، اکسیدهای آهن، کوارتز و کانی­های رسی کانی­های باطله کانسار را تشکیل می­دهند. دگرسانی سنگ دیواره شامل تبلور­ دوباره، دولومیتی ­شدن و برشی ­شدن است. مطالعه میانبارهای سیال در کانسار پیچمتو نشان می­دهد که این میانبارها، آبگین دوفازی (L + V) غنی از مایع و غنی از گاز هستند. دمای ذوب یخ اندازه گیری شده در میانبارهای سیال میان  ۸/۱۹- تا ۳/۸- درجه سانتی‎گراد تغییر می‎کند. شوری میانبارهای سیال از ۱۲ تا ۲۲/۲۲ با میانگین ۴۱/۱۵ درصد وزنی معادل NaCl است. دماهای همگن­شدگی میانبارهای سیال در کانسار پیچمتو در محدوده دمایی گسترده‎ای از ۷۰ تا ۲۲۰ با میانگین ۱۷۶ درجه سانتی‎گراد جانمایی شده است. محدوده شوری و دمای همگن‎شدگی میانبارهای سیال نشان می­دهد که سیال کانی­ساز در کانسار پیچمتو از شوراب‎های حوضه‎ای منشا گرفته است. مقادیر δ۳۴S برای ۲ نمونه از گالن در کانسار پیچمتو ۶/۱۵+ ‰ و ۲/۱۶+ ‰ است. این مقادیر نشان می دهد که سولفات آب دریا محتمل­ترین منشا گوگرد است. گوگرد احیا شده به احتمال بسیار زیاد از راه احیاشدگی ترموشیمیایی سولفات تامین شده است. مقادیر δ۱۳C در کانی کلسیت ۱۶/۴- ‰ و ۱۷/۹- ‰ است. مقادیر δ۱۸O در نمونه های کلسیت ۶/۲ ‰ و ۸/۰‰ را نشان می­دهد. مقادیر δ۱۸O کلسیت با ترکیب ایزوتوپی اکسیژن آب دریای فانروزوییک همپوشانی دارد و احتمالا نشان دهنده مشارکت مهم آب دریای فانروزوییک در سیال کانی­ساز است. مقادیر منفیδ۱۳C نمونه‎های کلسیت نشان می‎دهد که مواد آلی موجود در سنگ­های میزبان به طور مهمی در سیال گرمابی دخالت داشته است. مقدار δ۱۳C و δ۱۸O در کانی اسمیت سونیت به ترتیب ۲۱/۷-  ‰ و ۴۱/۳- ‰ است. سبک بودن ترکیب ایزوتوپی کربن در کانی اسمیت­سونیت نشان‎دهنده منشا ثانویه آن و تاثیر آب های جوی و آب های محتوی CO۲ مشتق از تجزیه مواد آلی در تشکیل این کانی است. کانسار پیچمتو را می‎توان از دیدگاه جایگاه زمین‎ساختی، نوع سنگ میزبان، دگرسانی سنگ دیواره و منشا سیال ها و مواد کانی­ساز با کانسارهای سرب و روی نوع دره می­سی­سی­پی (MVT) مقایسه کرد که در دو مرحله اولیه (تشکیل سولفیدها) و ثانویه (تشکیل کربنات‎ها و سیلیکات‎ها) تشکیل شده است.  

کلیدواژه ها:

روی و سرب ، کانه زایی ، نوع دره میسی سی پی ، پیچمتو