بررسی اندیشه های ناصرالدین شاه قاجار با تاکید بر سفرنامه ها

دوران پنجاه ساله سلطنت ناصرالدین شاه با تحولات مختلف سیاسی، اجتماعی و اداری شناخته شده و   این دوران را نقطه آشنایی ایرانیان با مظاهر تمدن غرب و تجدد دانست. ناصرالدین شاه با سفر به فرنگ به خودآگاهی انتقادی رسیده و ضرورت اصلاحات را درک کرده است. او در تمام سفرهایش آنچه را که دیده به سادگی نوشته و سفرنامه های او شرایط آن دوره و تاثیرپذیری وی را به خوبی نشان می دهد. او سعی داشته هرآنچه در فرنگ وجود دارد در کشور ایجاد کند تا اینگونه بستر ترقی را فراهم کند. این پژوهش با هدف بررسی سفرنامه های ناصرالدین شاه و آشنایی با اندیشه های او در حوزه ی شهرسازی انجام شدهاست. شیوه گردآوری اطلاعات، کتابخانه ای و اسنادی است و پژوهش از نوع مروری و با استناد به متون سفرنامه های ناصرالدین شاه قاجار می باشد. با توجه به نبود نظریه های بومی در عرصه شهرسازی در کشور ما و اقتباس اندیشه های غربی به طور کاملا بومی سازی نشده و غرب گرایانه، ضرورت بررسی این اندیشه ها و تولید نظریات بومی آشکار می گردد. یافته های پژوهش نشان می دهد که حکومت ناصرالدین شاه پیش درآمدی برای ورود جامعه ایران به درون مناسبات غرب بوده که موجب شد عناصر مدرن و گوناگون آن تمدن به ایران وارد شوند. دارالخلافه ناصری بستر اجتماعات را شکل داده و با ایجاد فضاهای عمومی بزرگ وخیابان کشی، فضای حرکت مردم را ایجاد کرده و ناخواسته بستر انقلاب مشروطه را فراهم کرده است. ناصرالدین شاه علاوه بردست به قلم بودن، جایگاهی مهم داشته و می توانسته به تفکرات خود جامه عمل بپوشاند، درعین حال عده ای با زیر سوال بردن سفرهای پر هزینه به تکفیر او پرداخته و عده ای سفرهای او را ارزشمند دانسته و او را ستایش کردند، لیکن مطالعه ای به دور از قصد و غرض و بی طرف بسیار کم صورت پذیرفته است.

کلیدواژه ها:

ناصرالدین شاه ، قاجار ، اندیشه های شهرسازی ، تجدد