تبیین مفاهیم بصری در نقاشی طبیعت بی جان قاجار

در فرهنگ ایران باستان کاربرد اشیاء بیشتر جنبه نمادین و سمبلیک داشته که در زندگی روزمره و آیین تدفین مردگان بهتناسب رسم و سنت و ضرورت مورد استفاده قرار می گرفت. در دوره های متاخرتر موقعیت شی از وجهی نمادین و آرمانی بهسمت واقع گرایی تغییر جهت می دهد، در ابتدا جهت تاکید بر موضوع راوی جریان و رابطه ای هستند که بین انسان ها جاریاست، و به عنوان معرف و ناظری بر احوال و جریانات زندگی ایفای نقش می کند. اشیاء گاه پرتزئین و گاه ساده ترسیم شده اندحضور این گونه اشیاء براین مسئله تاکید می کند که اشیاء می توانند معرف شخصیت افراد باشند. اشیاء همچنین جهت پرکردنفضا و ایجاد تعادل در ترکیب بندی ایفای نقش می کند و در این عرصه چنان می تازد که در اواخر دوران قاجار به عنوان ژانریمستقل در نقاشی ایران خود را به اثبات می رساند.هدف این مقاله، بررسی و بیان مفاهیم بصری همچون موضوع، کادر و قاب بندی، ترکیب بندی های ایستا و متقارن، دورنماسازی،زاویه دید، میل به تکرار، گرایش به واقع گرایی، نور پردازی، تزئینات و آذینگری، رنگ در نقاشی دوران قاجار با محوریتطبیعت بی جان خواهد بود و جریانات و عوامل تاثیرگذار بر آن مورد بررسی قرار خواهد گرفت، برخی آثارنقاشی این عصر رامعرفی می کند و ویژگی های نمونه های انتخابی مربوط به این دوران را شرح میدهد. پژوهش با رویکرد توصیفی- تحلیلی و مطالعات اسنادی، در پی پاسخگویی بدین پرسش ها است: موضوع طبیعت بی جان در هنر دوره قاجار چه جایگاهی نسبت بهسایر موضوعات داشته است؟ آیا اشیاء در نگاره های این دوره دارای هویتی مستقل است، یا دارای جنبه هایی نمادین، تزئینی وروایی هستند؟ یافته ها نشان می دهند در این دوران علاوه بر دستیابی به نوعی نگرش اجتماعی تلفیق آرمان خواهی گذشته ومیل به طبیعت گرایی حاصل از تاثیرپذیری از هنر غرب درآثار مشاهده می شود. رواج طبیعت بی جان گاه به صورت مستقل وگاه در کنار مضامین برگرفته از زندگی روزمره به عنوان موضوعی مستقل و نو ظهور که با الهام از موضوعات فرنگی در کنارسایر موضوعات در خور توجه می باشد. در بررسی و تجزیه و تحلیل تصاویر مربوط به این دوره اشیاء در قالب طبیعت بی جاناین نتیجه حاصل شد که اشیاء علاوه بر کارکرد تزئینی و پر کردن فضا و چرخش رنگی به تاکید بر سوژه در جهت معرفی وروایت داستان و موقعیت و شخصیت ها و ایجاد تعادل در ترکیب بندی نیز کمک می کردند.

کلیدواژه ها:

نقاشی قاجار ، طبیعت بی جان ، ساختار ، مفاهیم بصری