تازیانه ی طبرخون مغولان؛ کنکاشی درباره شیئیت تازیانه و کاربرد نمادین آن در مناسبات اجتماعی مغولان و مغلوبان

در جامعه های گذشته بخصوص آنجا که مرکب از غالبان و مغلوبان بوده است همواره اشیایی به صورت نمادین بیانگر مناسبات طبقاتی بوده اند. چنانکه تاج کلاه، دستار، ... چنین کارگردهایی نیز داشته اند. چنانکه به نظر می رسد در جامعه ایرانی عصر مغول تازیانه چنین نقش و کارکردی را برعهده داشته است. زیرا از جمله اقدامات چنگیزخان برای شکل دهی دولت و جامعه مغول، تخصیص اندازه ای معین از تازیانه برای هر طبقه ای بوده است؛ او تازیانه کوچک را برای چوپانان به عنوان طبقه فرودست مقرر کرده بود. از آنجا که در نگاهی کلی، جامعه مغول شامل دوطبقه ممتازه و بندگان بوده است و چوپانان را می توان تقریبا برابر با اکثریت بندگان دانست، تازیانه بلند خاص ممتازان آن جامعه یعنی جنگجویان مغول بایست بوده باشد. اگرچه برای جامعه سوارکار و دامدار مغول استفاده دائمی از تازیانه امری عادی به شمار می آمده و هر دوطبقه همواره تازیانه ای به همراه داشته اند، این اقدام چنگیزخان که در اصل احیای یک قانون قدیمی (یاسا) بوده است، موجب شد تازیانه برای تعیین موقعیت و منزلت اجتماعی کاربرد پیدا کند. این علاوه بر همه کاربردهای دیگری بوده که تازیانه در هر جامعه قدیمی داشته است. به همین جهت برای جامعه و دولت مغول می توان شیئیت تازیانه را شکل دهنده یکی از مهمترین نمادهای اجتماعی هم در مناسبات درونی جامعه مغول و هم در رابطه با ملل مغلوبه دانست چنانکه در ایران عصر مغول هم شاهد بازسازی مناسبات زیردستان و زیرستان هستیم.

کلیدواژه ها:

چوب یاسا ، چوپانان مغول ، جامعه مغولی ، فرمانروایی چنگیزخان