کارکرد کنش های غیر کلامی در رمان «زقاق المدق» اثر نجیب محفوظ

ادیبان با آگاهی از ظرفیت­های حوزه ارتباطات غیرکلامی در صدد انتقال ملموس­تر اندیشه­ها و احساسات برآمده و به فضاسازی گفتمانی و شخصیت­پردازی در آثار خویش پرداخته­اند. در این گونه ارتباطی، انتقال مفاهیم و پیام­ها از طریق حالت­های چهره، حرکت­های بدن، ژست­ها، آواهای صوتی و حتی مصنوعات و طرز لباس­پوشیدن افراد صورت­می­پذیرد. در نوشتار حاضر با نگاهی میان­رشته­ای و به­شیوه توصیفی- تحلیلی، بازتاب کنش­های غیرکلامی و کارکردهای عمده آن­ها از جمله کارکرد تاکیدی، جانشینی، تکمیلی و تکذیبی در رمان «زقاق المدق» اثر نجیب محفوظ (۱۹۱۱- ۲۰۰۶)، نویسنده مصری مورد بررسی قرار گرفته و تبیین می­گردد که نویسنده با چه سازکاری از کنش­های غیرکلامی در پیشبرد فرآیند ارتباطی شخصیت­ها و انتقال مفاهیم موفق بوده­است. نتیجه پژوهش نشان می­دهد که محفوظ در این اثر از قابلیت­های ارتباط غیر­کلامی به­منظور القای هرچه بهتر مقصود شخصیت­های داستانی و حقیقت­مانندی کنش­های آنها بهره­می­گیرد. در این داستان خندیدن، نگریستن و اخم­کردن به­عنوان رفتارهای چهره، حرکات دست، لحن و سکوت به­عنوان مصادیق پیرازبان در شکل­گیری فرآیند ارتباط و انتقال پیام، نقشی تاثیرگذار دارند و کارکرد مسلط­شان غالبا از نوع جانشینی و تاکیدی است. در این جستار مشخص گردید که نویسنده از سکوت معنادار برای القای مفاهیمی همچون رضایت، سرگشتگی، تفکر، احساس لذت، کتمان راز و غیره استفاده می­کند.

کلیدواژه ها:

نجیب محفوظ ، رمان «زقاق المدق» ، کنش های غیرکلامی ، انتقال معنا