چندمعنایی فعل های «xesen» «انداختن» و «kæften» «افتادن» در کردی ایلامی از منظر معناشناسی شناختی

پدیده چندمعنایی به ظرفیت واژه­ها در برخورداری از معانی مختلف مربوط می­شود. هدف از پژوهش حاضر، بررسی چندمعنایی فعل «xesen» «انداختن»  و همچنین جفت لازم  «kæften» «افتادن» با بهره­گیری از رویکرد معناشناسی شناختی است. رویکرد شناختی، زبان را به­عنوان پدیده­ای ذهنی معرفی می­کند. جهت تحلیل چندمعنایی فعل «xesen» از نظریه­های مقوله­بندی، طرحواره­های تصویری و استعاره در رویکرد شناختی بهره گرفته شده است. داده­های پژوهش از طریق مشاهده، مصاحبه و ثبت و ضبط گفتار روزمره سخنگویان کردی ایلامی گردآوری شد. یافته­ها نشان داد که فعل«xesen» علاوه بر قالب مرکزی «انداختن، فرونهادن»، قالب­های معنایی «تقلیل دادن»، «تحقیر کردن»، «جابه­جا کردن»، «قرار دادن» و «پرتاب کردن» را نیز داراست. یافته­ها همچنین نشان داد که فعل «kæften»، جفت لازم تمام معانی فعل «xesen» نیست. سخنگویان بر اساس نگرشی که نسبت به پدیده­ها دارند و همچنین با بهره­گیری از تجربه­های عینی خود، مفاهیم انتزاعی مربوط به این افعال را در قالب سه طرحواره حجمی، حرکتی و قدرتی، مفهوم سازی می­کنند. با توجه به ماهیت معنایی فعل­های  «xesen»  و «kæften» طرحواره های حرکتی، بسامد وقوع بالاتری دارد. چندمعنایی این دو فعل در کردی ایلامی پدیده­ای نظام­مند و قابل توضیح با بهره گیری از طرحواره­های شناختی است. 

کلیدواژه ها:

چندمعنایی ، معناشناسی شناختی ، نظریه های شناختی ، کردی ایلامی