واکاوی مفهوم حکمت و تعهدات اخلاقی در شاهنامه فردوسی

سرمایه اجتماعی موضوعی جدید نیست اما در گنجینه های ادبیات فارسی ایران تاکنون مکتوم مانده است. بررسی این سرمایه ناملموس اما ارزشمند در ادب فاسی، میتواند موجب اثر بخشی، بهره وری، کارآیی و بهبود روابط انسانی در جامعه گردد. از این رو، هدف از انجام دادن این پژوهش، بررسی یکی از مهمترین شاخصه های سرمایه اجتماعی یعنی تعهدات اخلاقی در شاهنامه فردوسی است و پیبردن دقیق به معنای گسترده و متعدد تعهدات اخلاقی در شاهنامه فردوسی و این که کدامیک از شاخصها پررنگتر و کدامیک کمرنگ تر در این اثر مورد بررسی قرار گرفته است. در این مقاله با مداقه تمام تعهدات اخلاقی منظور در اثربی بدیل ادب فارسی بررسی شده است. نتایج حاصل از این جستار که به روش توصیفی – تحلیلی است، نشان میدهد شاهنامه فردوسی اگرچه در نگاه نخست، منظومه ای حماسی به شمار میرود اما گنجینهای بی همتا و مملو از مسائل اجتماعی، جامعه شناسی، روابط انسانی و آموزه های اخلاقی است و همچون آینه ای صاف و درخشان، تصویری از جامعه ایرانی را در جزئی ترین ویژگی-های حیاتی مردم آن انعکاس میدهد. دقت و باریک بینی فردوسی در توصیف جزئیات، موجب شده است که شاهنامه، به منزله منبعی سودمند از سنتها و آداب و رسوم اجتماعی و درباری ایران تلقی شود. در نقل هر داستان یا هر فصلی از تاریخ در شاهنامه تنها به ذکر رویدادها اکتفا نشده، بلکه دانستنی های سودمند درباره تمدن، آداب و فرهنگ اجتماعی ایران بیان گردیده است. جهان بینی فردوسی بر همه این گزارشها رنگ خاصی بخشیده و تامل و دید اجتماعی و جامعه شناختی وی در قالب ابیات نغز و پرمغز جلوه گر شده است.

کلیدواژه ها:

تعهدات اخلاقی ، سرمایه اجتماعی ، شاهنامه فردوسی ، ادبیات تعلیمی