تبیین مدل مفهومی تاثیر معماری انعطاف پذیر بر رفتار اجتماعی دانش آموزان در حیاط و راهرو در مدارس ابتدایی

بیان مساله: عدم حضور کودکان در اجتماع و نداشتن مهارت در برقراری ارتباط با یکدیگر مساله ­ای است که امروزه عامل بروز بسیاری از مشکلات رفتاری در اجتماع شده است. نحوه­ ی برقراری ارتباط بین دانش­ آموزان در مدرسه به عنوان خانه دوم، یکی از عوامل تاثیرگذار بر رفتار اجتماعی آن­ ها بوده است. شرایط نامناسب محیط مدارس و عدم هماهنگی محیط با شخصیت دانش ­آموزان لزوم توجه به مسائل پرورشی، رفتاری، اجتماعی و محیطی را دو چندان می­ کند.سوال تحقیق: معماری انعطاف ­پذیر چگونه بر رفتارهای اجتماعی دانش ­آموز تاثیر می­ گذارد؟اهداف تحقیق: با توجه به تاثیری که فضاهای باز و بینابینی می­ تواند بر رفتار دانش ­آموزان داشته باشد، پژوهش حاضر در پی تاکید بر اهمیت معماری در حیاط و راهرو، جهت بهبود روابط و رفتارهای اجتماعی دانش ­آموزان است.روش تحقیق: این پژوهش با استفاده از روش تلفیقی (کیفی-کمی) به دنبال یافتن تاثیر معماری انعطاف­ پذیر بر روابط اجتماعی و وجود رابطه بین این دو مولفه در میان دانش ­آموزان در موقعیت­ های مختلف است، بدین صورت که ابتدا ۸ مدرسه با روش تصادفی خوشه ­ای چند مرحله ­ای انتخاب شد و با روش­ های توصیفی-تحلیلی و نیمه­ آزمایشی مبتنی بر مشاهدات دقیق و مطالعات کتابخانه ­ای و میدانی به جمع ­آوری اطلاعات قبل و بعد از آزمون پرداخت. یک مدرسه بعنوان مدرسه مورد آزمون و مدرس­ای دیگر با شرایط تقریبا یکسان گروه گواه نابرابر در نظر گرفته شد و مدارس دیگر به دلیل داشتن محیط­ های انعطاف­ پذیر مورد مطالعه قرار گرفتند. از بین ۳۲ مولفه حاصله از مبانی نظری و مصاحبه با خبرگان، بعد از امتیازدهی ۷ مولفه بدست آمد. اطلاعات پیش از آزمون و پس از آزمون به کمک مشاهدات و ۲۲۰ پرسشنامه جمع ­آوری شد و در نهایت در نرم افزار SPSS به کمک آزمون تی و شفه تحلیل داده ­ها صورت پذیرفت.مهم­ ترین یافته ­ها و نتیجه ­گیری تحقیق: نتایج این پژوهش بیانگر آن است که ابعاد رفتار اجتماعی که از نظر آلتمن به چهار دسته "ازدحام، خلوت، قلمرو و فضای شخصی" تقسیم می ­شود؛ در میان دانش ­آموزان از ابعاد کالبدی محیط از جمله معماری انعطاف­ پذیر که شامل مولفه ­های "تنوع­ پذیری، تغییر­پذیری و تطبیق ­پذیری" است تاثیر می ­پذیرد. میان رفتار اجتماعی دانش ­آموزان قبل و بعد از ایجاد تغییرات در حیاط و راهرو تفاوت معناداری وجود دارد، تغییرات بر کیفیت محیط آموزشی و در نتیجه رفتار اجتماعی دانش ­آموزان تاثیر می ­گذارد، محدوده رفتاری آنها را تغییر می ­دهد. در نهایت امکان مشارکت مستقیم دانش­ آموزان در خلق و بهره­ برداری از یک محیط جمعی چند عملکردی و همچنین فعالیت انفرادی در جمع را میسر می­ سازد. از طرفی تعامل فعال در محیط در کنار حفظ حریم­ ها و فضای شخصی امکان رشد اجتماعی دانش ­آموزان را فراهم می ­سازد.

کلیدواژه ها:

معماری انعطافپذیر ، رفتار اجتماعی ، حیاط ، راهرو ، مدارس ابتدایی