ولکانیسم همزمان با برخورد کواترنری در شمال پهنه سنندج-سیرجان، ماگماتیسم در یک فلات فعال کوهزایی

ولکانیسم کواترنری شمال پهنه سنندج-سیرجان در غرب ایران، جزیی از مجموعه گسترده ماگماتیسم همزمان با برخورد فلات مرتفع ایرانی-ترکی است. این فلات بخش فعالی از پهنه قاره ای عربی-اوراسیایی است. گدازه های بازیک (بازانیت ها، هاوائیت ها و بازالت های آلکالن) همسو با روند زمین درز بیتلیس-زاگرس (شمال غربی-جنوب شرقی) فوران یافته اند. اغلب گدازه های بازیک منطقه قروه و بیجار از عناصر لیتوفیل بزرگ یون (LILE) مانند: Ba، Rb و Sr و عناصر خاکی کمیاب سبک (LREE) غنی شدگی نشان می دهند که بازالت های تکاب نسبت به سنگ های بازالتی دیگر مناطق دارای عناصر خاکی کمیاب سبک کمتری هستند. میزان La/Nb همه گدازه ها بیشتر از یک است و نسبت های ایزوتوپی Sr-Nd این بازالت ها، ویژگی های منشا گوشته ای را نشان می دهد. بی هنجاری منفی Nb و تفریق عناصر LIL در این سنگ ها می تواند ناشی از جز به جز شدگی کانی ها (ریشتریت پتاسیم دار و روتیل) در منشا باشد. از ویژگی های ژئوشیمیایی سنگ های منطقه می توان چنین استنباط نمود که این سنگ ها از ذوب اندک گوشته لیتوسفری ضخیم اوراسیا در زیر فلات ایرانی-ترکی منشا شده اند. سازوکارهای لایه شدگی لیتوسفر یا شکست قطعه با توجه به چنین ضخامتی (حدود ۱۵۰ تا ۲۰۰ کیلومتر) از گوشته لیتوسفری و متاسوماتیزه این منطقه، توجیه قابل قبولی بر ذوب بخشی این گوشته و سرانجام فرازش ماگما در منطقه مورد مطالعه نیست و تشکیل گدازه های کردستان ناشی از ذوب شدگی گوشته متاسوماتیزه در زیر این منطقه است که شاهدی بر فرورانش تتیس به زیر حاشیه ایران (اوراسیا) پیش از برخورد است.

کلیدواژه ها:

پهنه سنندج-سیرجان ، گدازه های بازیک ، ذوب بخشی ، فلات ایرانی-ترکی ، گوشته لیتوسفری ، غرب ایران ، پهنه سنندج ، سیرجان ، فلات ایرانی ، ترکی