گونه شناسی تطبیقی خاتم غیرمثلث

آنچه از واژه هنر خاتم در ذهن نقش می بندد، سطحی است که با مثلث های کوچک پوشانده شده است. این روش، خاتم مثلث نام دارد، ولی شیوه های دیگری نیز وجود دارند که در آن ها به جای مثلث از دیگر نقوش هندسی استفاده شده است. این آثار به طور کلی در گروه خاتم غیرمثلث دسته بندی می شوند. گروه خاتم غیرمثلث که شیوه های مختلف و نقوش متعددی را نیز شامل می شود، به سرعت در حال فراموشی است. همین امر باعث شده تا حدس های نادرستی درباره نحوه تولید برخی از این نقوش شکل بگیرد. شناخت دقیق دسته بندی و شیوه تولید این نقوش می تواند یارای اصلاح دیدگاه ها و حفظ این هنرها باشد. مساله نخستین پژوهش حاضر این است که: «اصولا هنر خاتم غیرمثلث چیست و چه انواعی را در برمی گیرد؟»آنگاه می توان این پرسش را مطرح کرد که: «مبانی فنی انجام هر کدام به چه صورت است؟». همچنین دلیل شکل گیری تعابیر نادرست پیرامون شیوه انجام برخی از این هنرها نیز بررسی می شود. در این پژوهش به علت عدم امکان تغییر همه متغیرها و الزام استفاده از شیوه سنتی، از روش مطالعات نیمه تجربی[i] استفاده شد و اطلاعات به طریق کتابخانه های و میدانی (مشاهده ای و کارگاهی) گردآوری شد و برای ارائه اطلاعات از روش توصیفی- تحلیلی استفاده شد. نتایج، حاکی از وجود گونه های متنوع در هنر خاتم و شناسایی و تفکیک برخی شاخه های دیگر است که به دلیل وجود شباهت هایی، به اشتباه در گروه خاتم قرار گرفته اند، درحالی که به طور کل با این شاخه هنری متفاوت هستند. بازشناخت و احیای هنر فراموش شده نوارچینی و معرفی دو گونه جدید در خاتم مربع از جمله دست آوردهای دیگر این مقاله است.  

کلیدواژه ها:

هنرهای چوبی ، خاتم مربع ، خاتم لایه ای ، خاتم تصویری ، نوارچینی