تفاوت های درون گونه ای بین اکوتیپ های علف هرز خارلته (Cirsium arvense L.)

در ایران خارلته یکی از مهم­ترین علف­های هرز چند ساله در مزارع گندم، مراتع و زمین­های زراعی در اغلب استان­ها است. جهت مطالعه تفاوت­های ریخت شناسی ۱۰ اکوتیپ خارلته، دو قطعه ریشه به طول ۱۰ سانتی­متر در گلدان­های ۲۵ کیلوگرمی حاوی خاک شنی-لومی کاشته شدند. بعد از گذشت ۷۰ روز تعداد برگ­ها و شاخه­های ساقه اصلی، تعداد کاپیتول شمارش و طول ریشه، ارتفاع ساقه اصلی، طول کاپیتول و وزن خشک اندازه­گیری شد. در آزمایش دوم به منظور مطالعه اثر دما بر درصد و سرعت سبز شدن ریشه­ها، دماهای ۱ تا ۳۸ درجه سانتی­گراد مورد بررسی قرار گرفتند. نتایج آزمایش­ها نشان داد تفاوت معنی­داری در تمام صفات مورد بررسی به جزء طول کاپیتول بین اکوتیپ­ها وجود داشت. تجزیه خوشه­ای اکوتیپ­ها یک نمودار چنگالی با ۴ گروه اصلی تولید کرد. گروه اول شامل اکوتیپ­های بابل، گنبد و مغان بود. اکوتیپ­های ورامین، شهرضا، مشهد، همدان و شیراز در خوشه دوم و اکوتیپ­های کرمانشاه و دزفول نیز به ترتیب متعلق به خوشه­های سوم و چهارم بودند. در مرحله بعد روی ماتریس همبستگی داده­ها تجزیه به مولفه­های اصلی انجام شد در کل ۳ مولفه اصلی حدود ۸۰/۲۰ درصد تغییرات کلی داده­ها را توجیه نمودند. مولفه اول ۳۴/۳۳ درصد تغییرات را توجیه نمود. ارتفاع ساقه اصلی، وزن خشک کل و تعداد برگ با این مولفه دارای همبستگی مثبت بودند و وزن خشک اندام هوایی با آن همبستگی منفی داشت. مولفه دوم ۳۳/۸۲ درصد تغییرات کل داده­ها را توجیه نمود. وزن خشک اندام زیرزمینی و طول ساقه + ریشه در این مولفه ضرایب بالایی داشتند. مولفه سوم ۱۲/۰۳ درصد تغییرات را در برگرفت که تنها تعداد کاپیتول در هر شاخه همبستگی بالای مثبتی با این مولفه داشت. دمای پایه تخمین زده شده برای اکوتیپ های بابل، ورامین، شهرضا، گنبد، مشهد، دزفول، کرمانشاه، مغان، همدان و شیراز به ترتیب ۵/۳۴، ۴/۹۱، ۵/۹۸ ،۵/۷۰، ۴/۴۲، ۶/۵۲، ۳/۱۲، ۶/۲۶ ،۳/۸۰ و ۵/۹۱ درجه سانتی­گراد و درجه روز-رشد سبز شدن ۲۰۱، ۲۱۰، ۲۰۰، ۲۰۵، ۱۹۰، ۲۲۰، ۱۸۲، ۲۰۲، ۱۹۰ و ۲۱۰ به دست آمد. درک بهتر اثرات افزایش دما بر سبز شدن در شرایط محیطی متغیر توانایی راهکارهای موجود مدیریتی را در مدیریت علف­های هرز بهبود بخشیده و به توسعه راهکارهای جدید می­انجامد.

کلیدواژه ها:

تعداد کاپیتول ، درجه روز-رشد ، دمای پایه سبز شدن ، سرعت سبز شدن ، وزن خشک اندام هوایی