تاثیر سایه بر خصوصیات مورفو- فیزیولوژیک و محتوای اسانس ارقام مختلف نعناع

نعناع یکی از مهمترین گیاهان دارویی و معطر دنیاست، با این حال تاثیر سطوح سایه بر تولید و اسانس نعناع شناخته نشده است. لذا این پژوهش با هدف بررسی تاثیر سطوح مختلف سایه دهی بر تولید سه گونه نعناع انجام شد. به همین منظور آزمایشی درطی سال های ۱۳۹۲-۱۳۹۱ در فضای باز مزرعه چاه اناری دانشگاه صنعتی اصفهان، در قالب طرح کاملا تصادفی در ۳ تکرار و بصورت گلدانی انجام شد. تیمار ها شامل: ۵ سطح سایه (آفتاب کامل(شاهد)، ۳۰-۲۰ درصد سایه، ۵۰-۴۰ درصد سایه، ۷۰-۶۰درصد سایه و سایه ۹۰-۸۰ درصد) به عنوان محیط و۹ژنوتیپ (کرج، همدان، اصفهان (گونه پونه M. longifolia)، طبس، قزوین و ۷-۱ (گونه piperita .M) و۲-۱، ۳-۱۱ و بجنورد (گونه نعناع سبز M. spicata) بودند. صفات وزن تر وخشک اندام هوایی ، وزن تر وخشک ریشه، محتوای کلروفیل و کاروتنوئید برگ، درصد و عملکرد اسانس اندام هوایی اندازه گیری شد. تجزیه آماری داده ها مطابق با تجزیه مرکب در چند محیط انجام شد. بیشترین وزن تر اندام هوایی (۴۶/۱۵۶ گرم در گلدان) در ژنوتیپ کرج در سایه ۳۰-۲۰% مشاهده شد. بیشترین وزن خشک اندام هوایی (۶۰/۴۶ گرم در گلدان) در ژنوتیپ اصفهان در سطح شاهد دیده شد. بیشترین وزن تر ریشه (۴۷/۲۶۳ گرم در گلدان) در ژنوتیپ کرج و در سایه ۳۰-۲۰% مشاهده شد. ژنوتیپ کرج در سایه ۵۰-۴۰% بیشترین وزن خشک ریشه (۰۳/۷۳ گرم در گلدان ) را به خود اختصاص داد. بیشترین محتوای کلروفیل b (۸۹/۶ میلی گرم بر گرم وزن تر) در ژنوتیپ اصفهان در سطح شاهد و بیشترین محتوای کاروتنوئید (۷۱/۵ میلی گرم بر گرم وزن تر) در ژنوتیپ قزوین در سایه ۳۰-۲۰% بدست آمد. بیشترین درصد محتوای اسانس (۸۲/۱%) به ژنوتیپ طبس در سایه ۳۰-۲۰اختصاص داشت. بیشترین عملکرد اسانس (۱۶/۸۰ میلی گرم بر گرم وزن تر) در ژنوتیپ اصفهان در ۳۰-۲۰ % سایه بود . در کل می توان نتیجه گرفت که چون هدف از پرورش گیاه نعناع استفاده از اسانس آن می باشد بیشترین محتوا و عملکرد اسانس در سایه ۳۰-۲۰% بدست می آید. در سطح شاهد و سایه ۳۰-۲۰% ژنوتیپ اصفهان، در سایه ۵۰-۴۰% ژنوتیپ کرج، در سایه ۷۰-۶۰% و سایه۹۰-۸۰ % هم ژنوتیپ ۳-۱۱ بیشترین وزن خشک اندام هوایی را تولید کردند. بالاترین میزان درصد اسانس در سطح شاهد، سایه ۳۰-۲۰% و سایه ۵۰-۴۰% از ژنوتیپ طبس، در سایه ۷۰-۶۰% و سایه ۹۰-۸۰% نیز از ژنوتیپ ۲-۱ بدست آمد. نتایج این آزمایش نشان داد که صفات اندازه گیری شده بستگی به ژنوتیپ و سایه داشت و انتخاب ژنوتیپ مقاوم به سایه امکان پذیر می باشد.

کلیدواژه ها:

M. longifolia ، M. piperita ، M. spicata ، percent essential oil ، yield essential oil ، نعناع فلفلی ، نعناع سبز ، پونه ، سایه دهی ، درصد اسانس ، عملکرد اسانس