بررسی اثرات پخش سیلاب بر خصوصیات فیزیکی و شیمیایی خاک عرصه پخش سیلاب جاجرم خراسان

رسوب­ گذاری مواد معلق سیلاب­ ها بر روی اراضی سنگلاخی و درشت دانه مناطق گرم و خشک، باعث تغییراتی در بافت، ساختمان، افزایش عمق و حاصل خیزی آن­ ها می­ شود. به ­منظور بررسی اثر پخش سیلاب بر خصوصیات فیزیکی و شیمیایی خاک، عرصه پخش سیلاب جاجرم در استان خراسان انتخاب شد. این عرصه در مخروط افکن ه­ای با شیب عمومی ۰.۷۵% تا یک در صد قرار گرفته، متوسط بارندگی سالانه آن ۱۴۶.۳ میلی متر برآورد شده است و اقلیم آن خشک تا فرا خشک است. در سال­ های ۱۳۷۴ تا ۱۳۷۸ قبل از سیلاب گیری عرصه، در سه نوار اولیه شبکه، هفت پروفیل حفر شد. از افق­های قابل تشخیصA ، C و عمق صفر تا سی سانتی متری (حدود ضخامت لایه شخم در زراعت­ های سیلابی) نمونه ­برداری شد. کمیت عوامل موثر در خصوصیات خاک در آزمایشگاه تعیین شد. پس از سه نوبت سیل­ گیری، نمونه ­برداری مجدد از همان مکان ­ها انجام و آزمایش­ ها تکرار شد. داده های حاصل از آزمایش­ ها در هر یک از افق­ ها و نوارهای پخش، برای مقایسه عوامل مختلف، قبل و بعد از پخش سیلاب بر اساس آزمون t و مقایسه تاثیر کلی سیلاب به صورت اسپلیت بلوک با سه تکرار تحلیل شد. تجزیه واریانس نمونه­ها نشان داد که  پخش سیلاب بر روی نسبت شن، رس، مقدار مواد آلی، بی­کربنات در سطح (۵%› p) و کلسیم، منیزیم، کلر، سدیم، نسبت جذب سدیم و هدایت­الکتریکی در سطح (۱%› p) موثر و بین نمونه ­های قبل و بعد از پخش سیلاب اختلاف معنی­ داری وجود داشت. مقایسه میانگین­ کمیت عوامل شوری خاک، کلسیم و منیزیم در افق ­های A و C و لایه شخم، در قبل و بعد از پخش سیلاب تنها، در لایه شخم اختلاف معنی ­دار را نشان داد. نسبت شن به رس و شن به سیلت در افق A کاهشی را نسبت به افق C و لایه شخم نشان داد. ضمن آن­که پخش سیلاب در دیگر ویژگی­ های خاک موثر نبود. نتایج این تحقیق مربوط به سه نوبت سیل ­گیری در عرصه است. باتوجه به نتایج حاصل از این بررسی و افزایش برخی از املاح به خاک در اثر پخش سیلاب، لزوم تحقیقات و بررسی­ های بیش­تر را طلب می ­کند.

کلیدواژه ها:

حاصل خیزی ، رسوب گذاری ، مواد معلق ، مناطق گرم و خشک ، مخروط افکنه