زمین شناسی، سنگ نگاری، زمین شیمی و سنگ زایی درزهای ستونی ریوداسیتی- داسیتی علیشاهی (جنوب خاوری راین، کرمان)

درزهای ستونی ریوداسیتی- داسیتی علیشاهی بخشی از مجموعه آتشفشانی رازک، با سن ائوسن میانی- بالایی هستند و در پهنه آتشفشانی- رسوبی دهج- ساردوییه و جنوب خاوری کمربند ماگمایی ارومیه- دختر جای دارند. این مجموعه شامل تناوبی از سنگ های آذرآواری و جریان های گدازه ای آندزیت، ریولیت و ریوداسیتی- داسیتی است. سنگ های ریوداسیتی- داسیتی گاه ساختار ستونی به صورت پنج یا شش وجهی نابرابر با ستون های منظم و مستقیم (کولونیدی) و ستون های کج شده و نامنظم (اینتبولیتور) به همراه ساختارهای شیاری (استریا) دارند. بافت شاخص آنها فیریک، هیالوپورفیریتیک، گلومروپورفیری، غربالی، جریانی و پرلیتیک هستند. پلاژیوکلازها که فنوکریست اصلی هستند همراه با میکروفنوکریست های کمیاب سانیدین، ارتوکلاز، هورنبلند، پیروکسن، بیوتیت و کانی های فرعی آپاتیت، تیتانیت و کانی های کدر، در زمینه ای شیشه ای و نهان بلور جای گرفته اند. زمینه گاه در مرحله فرایند واشیشه ای شدن و تبدیل به مخلوطی از کوارتز و آلکالی فلدسپار است. برپایه بررسی های زمین شیمیایی، ترکیب درزهای ستونی علیشاهی ریوداسیت- داسیت است و سرشت کالک آلکالن نشان می دهند. آنومالی منفی Eu و کاهش مقدار Sr، همراه با افزایش مقدار Si نشان دهنده اهمیت پلاژیوکلاز به عنوان فازی جدایش یافته هستند. غنی شدگی از عنصرهای لیتوفیل با شعاع یونی بزرگ و تهی شدگی از عنصرهای با شدت میدان بالا (مانند: Ti، Ta، و Nb) نسبت به ترکیب گوشته اولیه، همچنین، الگوی عنصرهای خاکی نادر یهنجارشده به ترکیب کندریت نشان دهنده پیدایش ماگمای درزهای ستونی در پهنه کمان آتشفشانی مرتبط با حاشیه فعال قاره ای هستند. تهی شدگی از عنصرهای Nb و Ta پیامد کاهش انحلال این عنصرهای در سیال های و مذاب های محیط های فرورانش در ژرفای کم است.  

کلیدواژه ها:

سنگ نگاری ، درزهای ستونی ، ریوداسیتی- داسیتی ، زمین شیمی ، مجموعه رازک ، علیشاهی راین