ضمانت اجرای تعهدات ناشی از عقد باطل

ضمان مقبوض به عقد فاسد از استیلای نامشروع برمال دیگری ناشی می شود و هرفردی که از طریق نامشروع و غیر قانونی بر مال دیگری دست یافت ضامن آن بوده و در صورت تلف باید عوض آن را به مالک بدهد و این ضمان از حکم شارع و قانون گذار سرچشمه می گیرد و سیره عقلاء نیز آن را تایید می کند. در قانون مدنی علاوه بر مواد ۳۶۵ و ۳۶۶ که حکم بیع فاسد را به طور صریح بیان می کنتد، مواد دیگری هم در ابواب مختلف قانون مدنی یافت می شود که می توان برای یافتن مبنای ضمان مقبوض به عقد فاسد به آنها استناد نمود. مثلا مواد مربوط به غصب و در حکم غصب (ضمان ید)، یعنی مواد ۳۰۷ تا ۳۲۷ ق. م و مواد مربوط به معاملات فضولی یعنی مواد ۲۴۷ به بعد قانون مدنی، در مورد عقود فاسد مربوط به منفعت شخص، مانند اجاره شخص در ماده ۳۳۶ ق. م از نظر ضمان به پرداخت اجرت المثل عمل، ظهور یافته است، که در همه این موارد، ضمان از اثبات ید غیر قانونی بر مال یا منفعت دیگری می باشد. هر گاه مورد معامله تلف نشود ولی رد آن نیز متعذر گردد طرف معامله فاسدی که آن را قبض نموده مکلف به رد بدل حیلوله می باشد. هر چند که مالک عین مورد معامله مالک این بدل نمی گردد ولی به طور متزلزل دارنده آن محسوب و منافع آن نیز متعلق به وی خواهد بود.همانطوری که قابض نیز نسبت به منافع مدت زمان تعذر پس از رد بدل هیچگونه ضمانی نخواهد داشت.

کلیدواژه ها:

عقد باطل ، ضمانت اجرا ، عقد فاسد ، ضمان