مناسک رازورانه مرگ در آیین زرتشتی

؛ «مرگ» اندیشه ای است که همواره ذهن آدمی را به خود مشغول داشته و برای چاره جویی در برابر این پدیده ناگزیر انبوهی از آداب و باور پیرامون آن شکل گرفته و تبدیل به یکی از مهمترین آیین های تشرف در تاریخ زندگی بشریت گردیده است. اصطلاح رازآموزی یا تشرف بر مجموعه ای از مناسک و آموزش هایی گفته می شود که تکرار کهن الگوهای ذهنی هر جامعه ای است و در نهایت موجب ایجاد تغییر و تحولی بنیادی در وضعیت جسمانی، فرهنگی، دینی و اجتماعی فرد مشرف یا رازآموخته می شود. به عبارتی رازآموزی و تشرف موجب تغییر در وضعیت وجودی فرد نوآموز گردیده و او را به شخص دیگری متفاوت با آنچه بوده، تبدیل می کند و زندگی نوینی برای نوآموز رقم می زند. گرچه مناسک مربوط به تشرف در گذر زمان دستخوش دگرگونی شده، ولی کماکان تا به امروز به حیات خود ادامه داده است و در تمامی لحظات برجسته و حساس زندگی آدمی از زمان تولد، بلوغ، ازدواج تا مرگ اجرا می گردد. این مقاله برای نخستین بار با نگاهی موشکافانه به بررسی آیین های تشرفی مرگ در باور ایرانی، برمبنای مراسم مرسوم زرتشتیان پرداخته است. و مشخص نموده است که مراحل سه گانه «گسست، گذار و پیوست» که در تمامی آیین های تشرفی قابل تشخیص است، در مناسک تشرفی مرگ در باور ایرانی تفاوت اندکی به خود گرفته که البته می تواند ناشی از اندیشه دوگانه پرست ایرانی باشد: بنابر پژوهش حاضر می توان هر یک از مراحل گسست، گذار و پیوست را در آداب ایرانی به دو بخش «گسست نخستین وگسست نهایی، گذار دووجهی، پیوست نخستین و پیوست نهایی» دسته بندی نمود.

کلیدواژه ها:

آیین تشرف ، رازآموزی ، مرگ ، ایران ، زرتشتیان