بررسی هفت مقام طریقت در آثار بابا افضل کاشانی

عرفان، سفری است معنوی و رازآمیز از خود به خداوند. به جهت سفر بودن ماهیت عرفان، آن را طریقت نیز می نامند. عارف را که در مسیر طریقت در حال سفر است، سالک (رهرو) می خوانند و سفر معنوی وی را از خود به خداوند، سلوک (طی کردن راه) می نامند. این سفر مانند هر سفر دیگری دارای مبدا و مقصد و مراحل و منازلی است. این منازل را در مصطلحات صوفیه، مقامات می خوانند و اغلب آن را آن را با عدد رمزی هفت که نماد کمال است، تشریح می کنند و از هفت مقام یاد می نمایند هرچند که گاه، به اعداد دیگر از قبیل ده مقام و دوازده مقام و موارد دیگر نیز می پردازند. بیان مقامات و منازل عرفانی از سال های نخست رواج عرفان و تصوف، یکی از دغدغه های اصلی عارفان بوده و دو رویکرد اساسی در نگارش مقامات و منازل عرفانی وجود داشته است. یک رویکرد، بیان مقامات و منازل عرفانی به صورت ضمنی در لابه لای ابیات و نوشته ها و رویکرد دیگر بیان مقامات و منازل به شیوه مرسوم در قالب کتابی عرفانی و به صورت ترتیبی و با تشریح اوصاف هر منزل در جایگاه منطقی و با نظم عددی خود بوده است. بابا افضل کاشانی، شاعر عارف قرن ششم و اوایل قرن هفتم هجری، در سروده های خود به شیوه نخست به بحث مقامات عرفانی می پردازد و در ضمن ابیاتی که در مقاصد و اغراض گوناگون سروده است، مقامات و منازل عرفانی را تشریح می نماید. در این مقاله برآنیم که با مطالعه آثار عرفانی بابا افضل کاشانی، به بررسی و تحلیل جایگاه هفت مقام عرفانی در دستگاه فکری وی به شیوه تحلیلی و توصیفی بپردازیم. نتیجه حاصل ا ز این تحقیق، گویای آن است که این عارف بزرگ ایرانی، برای راهنمایی سالکان در ضمن اشعار خویش به تشریح رمز و رازهای سلوک و اوصاف و اوضاع هفت مقام طریقت پرداخته است .

کلیدواژه ها:

بابا افضل کاشانی ، عرفان اسلامی ، مقامات سلوک ، مراحل هفتگانه عرفان