جلوه هایی از کارکرد آیرونی در نظام بلاغی قرآن کریم

 آیرونی یا وارونه­­ گویی از شیوه­­ های برجسته آشنایی­ زدایی ادبی است که در آن مفهوم رویدادها در ژرفنا و سطح با یکدیگر تفاوت دارد. جستار پیش ­رو کوشیده تا به روش تحلیل محتوا و دقت­نظر در مضامین قرآن کریم به­مثابه یک متن ادبی، بن­­مایه­ها و نشانه­­ های پیدا و پنهان آیرونیک را در آن شناسایی، دسته­بندی و تحلیل نماید. از این رهگذر کوشش شده به این پرسش پاسخ گوییم که کاربست مفهوم آیرونی (بالاخص طعنه طنزآمیز) در متن این کتاب مقدس، چه نتایج مضمونی و اغراض ادبی در پی دارد. قرآن کریم به­عنوان متن گفتاری، با توجه ویژه­ای که به مقوله فرهنگ دارد، در راستای باورپذیری تعالیم و نیز جذب مخاطبان خود، از این تکنیک زبانی و شیوه گفتار ادبی سود جسته­است. قرآن با تکیه بر عناصر آیرونی، توانسته جلوه هنری خود را تا آستانه متنی ادبی-فرهنگی تعالی بخشد. پژوهش حاضر بر آن است تا نشان دهد گونه­های متعدد و متنوع آیرونیک در نص قرآن کریم، در گستره­ای فراتر از یک شگرد بلاغی یا هنری مطرح شده و غرض غایی آن، نه فقط پیدایی آیرونی؛ بلکه ایجاد تنبه و آگاهی نسبت به مضامین و معارف اخلاقی است که دست­­مایه ایجاد ایماژهای آیرونیک ادبی شده­است. بر همین اساس از میان ایماژهای آیرونیک که متن قرآن کریم از آن بهره­مند شده، مواردی مانند: تعریض به وحیانی نبودن قرآن، پرهیز از تکبر، عبور شتر از سوراخ سوزن، خفه کردن بداندیشان به دست خودشان، اندام پوشالی منافقان و نیز شکستن بتها، در راستای تبیین جلوه­­های بلاغی این شیوه نقد ادبی و کاربست آن در تاثیرگذاری متن قرآن، تبیین و تحلیل موضوعی شده­است. 

کلیدواژه ها:

واژگان کلیدی: آیرونی ، طنز ، بلاغت قرآنی ، نقد ادبی ، صناعات ادبی قرآن