زمین شیمی و محیط تشکیل نهشته فسفاتی دلیر، جنوب باختر چالوس، استان مازندران

نهشته فسفاتی دلیر در فاصله ۵۷ کیلومتری جنوب باختر شهر چالوس، استان مازندران واقع می­باشد. این نهشته بخشی از کمربند فسفاتی مرند- دماوند محسوب می­شود و به صورت یک افق چینه­سان در درون ممبر شیل­ بالایی سازند سلطانیه (نئوپروتروزوئیک بالایی- کامبرین زیرین) توسعه یافته است. مطالعات کانی­شناسی نشان می­دهند که فرایند فسفات­زایی در منطقه دلیر با توسعه کانی­های متنوعی نظیر دولومیت، فلوئورآپاتیت، کلسیت، کوارتز، پیریت، ایلیت و موسکویت همراه بوده است. الگوهای توزیع عناصر اصلی، فرعی، و جزئی به هنجار شده به PAAS، تهی­شدگی عناصری نظیر Si، Fe، Al، K، Na، Ti، Th، Zr، Co، Cu، Ni، و Nb و غنی­شدگی عناصری چون Ca، P، Sr، و Y را در طی فسفات­زایی نمایش می­­دهند. تهی­شدگی REE نسبت به میانگین فسفریت­های دنیا دلالت بر تشکیل این نهشته در یک محیط بسته دارد. شاخص­های زمین­شیمیایی نظیر نسبت­های V/(V+Ni) (۵۹/۰- ۷۳/۰)، Th/U (۱۰/۰- ۸۹/۰)، Ce/Ce* (۲۲/۰- ۵۵/۰)، Mn* (۷۵/۰– الی ۸۷/۱–)، و Y/Ho (۶۳/۴۲- ۸۴/۵۷) پیشنهاد می­کنند که نهشته در یک شرایط بی­هوازی توسعه یافته است. الگوی توزیع عناصری نظیر Al، Mn، Fe، Mg، و Sr آشکار می­نمایند که فرایندهای بیوژنیک نقش ارزنده­ا­ی در توسعه نهشته ایفا نموده­اند. بر اساس مقادیر Eu/Eu* (۸۸/۰- ۱۲/۱) و Sr/Ba (۴۵/۰- ۸۶/۴) در نمونه­های مطالعه شده، به نظر می­رسد که فرایند فسفات­زایی در منطقه دلیر در pH اندکی اسیدی تا قلیایی و شوری نرمال رخ داده است. تلفیق نتایج حاصل از مشاهدات صحرایی، مطالعات کانی­شناسی و یافته­های زمین­شیمیایی نشان می­دهند که تشکیل نهشته مورد بررسی توسط جریان­های بالارو دریایی کنترل گردیده است.

کلیدواژه ها:

فسفات ، زمین شیمی ، ژنز ، دلیر ، چالوس