عینیت و اعتبار در جغرافیا با تاکید بر جغرافیای سیاسی

یکی از ویژگی­های هر نوع پژوهش علمی در عرصه علوم اجتماعی منجمله جغرافیا و جغرافیای سیاسی به عنوان یکی از زیرشاخه های آن، توجه به اصل عینیت و واقع­گرایی در شناخت پدیده است. در این راستا، اساسی­ترین مساله­ای که از نظر روش شناسی در برابر دانشمندان قرار دارد این است که عینیت چیست و چگونه می­توان بدان دست یافت؟ آیا اساسا رسیدن به عینیت و حقیقت امکانپذیر است؟ و اگر هست معیار شناسایی «حقایق» از پندارهای نادرست و مخالف با واقع چیست؟ این مسئله(ارزش شناخت) که محور اصلی مباحث شناخت­شناسی را تشکیل می­دهد مسئله اصلی مقاله حاضر می­باشد که با روش توصیفی- تحلیلی(منطقی) در قالب توصیف و تحلیل­های منطقی و معرفت­شناختی با رویکرد عقلانیت انتقادی تدوین شده است. در این مقاله عینیت و اعتبار گزاره­ها و قضایای جغرافیایی در مکاتب مختلف پوزیتیویسم، هرمنوتیک، پدیدارشناسی، فرانکفورت، پست­مدرن و پساساختارگرا مورد بررسی قرار گرفت و نشان داده شد که مکاتب انتقادی در نهایت از آن­جا که به «نسبی­گرایی» ختم می­شوند قایل به عینیت و اعتبار گزاره­ها و قضایای جغرافیایی نیستند و از این لحاظ با مشکلات عدیده معرفت­شناختی مواجه هستند، چرا که واقعیت ­های جغرافیایی و دریافت و شناخت آن­ها و نیز ارزیابی و تعیین درستی یا نادرستی این فرضیات از طریق پژوهش «واقع­گرایانه» و دقیق در چارچوب روش «فرضی- قیاسی» و با رویکرد «عقلانی- تجربی» امکان­پذیر است و معنای عینیت و اعتبار در مورد گزاره­ها و قضایای جغرافیایی عبارت است از: واقعی و عینی بودن پدیده­ها و فرآیندهای جغرافیایی و گزاره­ها و قضایای راجع به آن­ها، عمومیت و همگانی بودن پژوهش­های جغرافیایی، تعیین ارزش و اعتبار فرضیه­ها، قضایا و نظریه های جغرافیایی از طریق انطباق آن­ها با معیارهای «واقعیت» و «سازگاری منطقی».

کلیدواژه ها:

عینیت ، اعتبار ، جغرافیا