بازنمایی هویت «پیر مغان» و«صوفی» در دیوان غزلیات حافظ با رویکرد نشانه شناسی گفتمانی و نظریه گفتمان لاکلا و موف

در شعر حافظ شخصیت های بسیاری مانند زاهد، صوفی، محتسب، پیر مغان و غیره وجود­دارند. هویت این افراد از نگاه و اندیشه حافظ در شعر او بازنمایی­شده اند. سوال پژوهش حاضر این است که دریابد شعر حافظ چگونه هویتی برای صوفی و پیر مغان قائل­است و در تقابل هویت این دو شخصیت کدام­یک برجسته گردیده­است و شخصیت خودی تلقی­می شود و کدام­یک حاشیه رانی شده­است و شخصیت غیرخودی محسوب­می شود. پیکره تحقیق دیوان غزلیات حافظ می باشد. چهارچوب نظری مبتنی­بر نظریه گفتمان لاکلا و موف و روش کار برمبنای روش نشانه شناسی گفتمانی سلطانی (۱۳۹۳) است. براساس این الگو تمام دال های ارزشی مربوط به «پیر مغان» و «صوفی» و مدلول های آن­ها به­دست­آمده اند و موردتحلیل قرارگرفتند دال­های ارزشی تمام بیت هایی هستند که این دو دال کلیدی در آن­ها به­کاررفته اند. نتیجه گیری حاکی از این بوده­است که درتقابل هویت این دو شخصیت، هویت صوفی مجموعه ای از ویژگی­های منفی است و با انتساب مدلول های منفی به دال صوفی، او موردحاشیه­رانی قرار­گرفته و شخصیت منفی و غیرخودی به­شمار­آمده­است. درمقابل با انتساب مدلول­های بسیار مثبت به هویت پیرمغان، حافظ او را برجسته­ساخته و قطب خودی به­حساب­آورده­است.

کلیدواژه ها:

حافظ ، لاکلا و موف ، نشانه شناسی گفتمانی ، برجسته سازی و حاشیه رانی