نقش و جایگاه آبخیزداری در آینده کنترل و بهره برداری منابع آب کشور

عدم تطابق ماههای بارندگی و ماهه ای مصرف آب در مناطق خشک و نیمه خشک از یک طـرف و تغییـرات سالانه آبدهی رودخانه ها در این مناطق از طرف دیگر باعث شده احداث سد های مخزنی بـه عنـوان مهمتـرین ابزار مؤثر در کنترل و بهره برداری از منابع آب این مناطق مطرح باشد . با توجه به اینکه اقلیم غالب کشور ایران خشک و نیمه خشک است، لذا در سالهای گذشته توجه زیادی به اجرای طرحهای توسعه منابع به ویـژه احـداث سدهای مخزنی شده است . از طرف دیگر عامل اصلی اتمام عمر مفید این سدها ، مـسئله رسـوبگذاری در مخـزن می باشد . بررسی های انجام گرفته حاکی از آنست که نرخ رسوبدهی اغلب حوضه های آبریز سدهای کـشور از حد مجاز بیشتر بوده و این امر موجب نگرانیهای زیادی برای بهره برداران منابع آب سطحی که عمده آب مورد نیاز خود را از ذخیره آب سدها بدست می آورند، شده است . در این رابطه مدیریت رسوب مخزن حائز اهمیـت زیادی بوده و روش کنترل رسوب در منشأ یا روش آبخیزداری به دلیل منافع بسیار زیاد مستقیم و غیر مستقیم آن ، بیش از همه اهمیت دارد . لذا در این مقاله به روش آبخیزداری به عنوان یک روش اساسی نیل به بهـره بـرداری پایدار از منابع آب و خاک کشور توجه خاص شده و موانع انجام آن مورد بحث و بررسی قرار گرفته است . در تحقیق حاضر با بررسی روند تاریخی احداث مخازن در کشور مشخص گردیـد کـه در سـالهای گذشـته بطور متوسط سالانه 550 میلیون مترمکعب مخزن ایجاد شده که متأسفانه سالانه بیش از 200 میلیـون مترمکعـب از گنجایش این مخازن بدلیل رسوبگذاری از دست رفته است و در صدرت ادامـه ایـن وضـع، متوسـط نیمـه عمـر مخازن کشور در حدود 50 سال خواهد بود . اگرچه آبخیزداری به عنوان راه حل اساسی حفـظ مخـازن کـشور مطرح است ولی در سالهای گذشته موفقیت لازم در این بخش حاصل نشده است . نتایج این تحقیـق نـشان داده که در کشور ما پیشنیازها و بسترهای اداری و قانونی لازم برای انجـام مـؤثر اقـدامات آبخیـزداری مهیـا نیـست . اهمیت قائل شدن دولت در امر آبخیزداری، ایجاد ادارت آبخیزداری در نقاطی از حوضـه کـه سـاکنان تجمـع جمعیت دارند، تغییر و اصلاح قوانین جهت جلب مشارکت مـردم د ر بهـره بـرداری از طرحهـای آبخیـزداری و ایجاد سیستمهای نظارتی برای رعایت اصـول آبخیـزداری در فعالیـت مـردم و دسـتگاههای اجرائـی و بـالاخره افزایش چند یا چندین برابری در بودجه های آبخیزداری کشور از جمله مهمترین این پیشنیازها می باشد .

کلیدواژه ها:

آبخیزداری ، توسعه سدسازی ، رسوبگذاری ، فرسایش خاک