وضعیت تجارت و ظرفیت های همکاری اقتصادی دوجانبه ایران و اتحادیه اقتصادی اوراسیا

نوع محتوی: گزارش
زبان: فارسی
شناسه ملی سند علمی: R-1332241
تاریخ درج در سایت: 16 آذر 1400
دسته بندی علمی:
مشاهده: 164
تعداد صفحات: 71
سال انتشار: 1399

فایل این گزارش در 71 صفحه با فرمت PDF قابل دریافت می باشد

  • من نویسنده این مقاله هستم

استخراج به نرم افزارهای پژوهشی:

لینک ثابت به این گزارش:

چکیده گزارش:

بخش قابل توجهی از سهم تجارت خارجی ایران را نفت خام و محصولات کم فراوری شده از نفت و گاز تشکیل می دهند که می توان عنوان کرد تلاش زیادی نیز برای شکل گیری تجارت آنها صورت نگرفته است. این درحالی است که وضعیت ایران، چه از نظر جغرافیایی و چه از نظر ظرفیت کشورهای همسایه به نحوی است که امکان افزایش تولید و تجارت با این کشورها فراهم است. در این راستا لازم است سیاست توسعه تعاملات تجاری و اقتصادی خارجی با کشورهای هدف، متناسب با توانایی و نیازهای داخلی در دستور کار کشور قرار گیرد و از این طریق امکان بهره مندی از مزیت های تجارت خارجی فراهم گردد. یکی از ظرفیت های موجود در زمینه افزایش تعاملات تجاری و اقتصادی با کشورهای هدف، همکاری با کشورهای عضو اتحادیه اقتصادی اوراسیاست که در این گزارش، به بررسی ظرفیت های همکاری تجاری و اقتصادی جمهوری اسلامی ایران با کشورهای عضو این اتحادیه پرداخته می شود. حجم تجارت جمهوری اسلامی ایران با کشورهای عضو اتحادیه اقتصادی اوراسیا طی سال های ۱۳۹۸-۱۳۹۴، حداقل ۰۸/۱ (سال ۱۳۹۴) و حداکثر ۲/۴ (سال ۱۳۹۵) میلیارد دلار بوده که در مقایسه با حجم کل تجارت کشور طی سال های فوق سهم اندکی (حدود ۲ درصد) را داراست. طی سال های اخیر بیشترین صادرات ایران به اتحادیه اقتصادی اوراسیا به ترتیب مربوط به روسیه و بلاروس و بیشترین واردات نیز از روسیه و قزاقستان بوده است. علی رغم اینکه ایران می تواند عمده نیازهای وارداتی برخی از کشورهای عضو اتحادیه اوراسیا را تامین نماید، اما بنا به برخی دلایل ازجمله قیمت تمام شده بالای محصولات ایرانی در مقایسه با محصولات مشابه سایر کشورها، ضعف دیپلماسی تجاری و وجود تحریم؛ عمده نیازهای وارداتی کشورهای عضو این اتحادیه از کشورهایی غیر از ایران تامین می شود. از طرفی مستندات آماری حاکی از آن است که طی سال های اخیر، ایران جزء مقاصد عمده صادراتی کشورهای عضو اتحادیه اقتصادی اوراسیا نبوده است و این مسئله مستلزم کالبدشکافی علل و عوامل این عدم تعامل در حوزه تجارت میان دو طرف می باشد. بررسی های این گزارش نشان می دهد، علی رغم همگرایی کم عمق و پایین بودن شاخص اکمال تجاری کشور ایران با کشورهای عضو اتحادیه اوراسیا، تاکنون بیش از ۱۴ موافقتنامه با کشورهای عضو این اتحادیه در زمینه بازرگانی منعقد شده است. البته موانعی در توسعه روابط بین ایران و اتحادیه اقتصادی اوراسیا موثر بوده اند که می توان به عدم تطابق نیازهای طرفین، اثرپذیری از تحریم ها، ساختار سنتی تولید و صادرات ایران، زیرساخت های تجاری و ریلی نامناسب ایران و... اشاره کرد. در گزارش حاضر پس از بررسی وضعیت موجود و ظرفیت های همکاری بین ایران و اوراسیا، پیشنهادهای اجرایی به منظور بهبود شرایط همکاری تجاری و اقتصادی با کشورهای عضو اتحادیه اقتصادی اوراسیا به تفکیک ایران، اوراسیا و اقدامات مشترک ارائه شده است. در ذیل پیشنهادهای مربوط به ایران با هدف گسترش همکاری و مبادله تجاری و اقتصادی با کشورهای عضو اتحادیه اوراسیا ارائه می شود: ۱. وزارت امور خارجه تغییر رویکردهای سنتی در امور اقتصادی (هنوز انتخاب سفرا با رویکرد امنیتی و سیاسی انجام می شود نه اقتصادی). رایزنی های دیپلماتیک در راستای انعقاد موافقتنامه های تجاری و اقتصادی موثر در حوزه زیرساخت ها؛ از آنجایی که وزارت امور خارجه وظیفه انعقاد قراردادهای اقتصادی را برعهده نداشته و تنها موظف به تسهیل گیری در راستای انعقاد چنین قراردادهایی است، می بایست با شناسایی کامل ظرفیت های کشورهای عضو این اتحادیه، امکان مراودات را بیش از پیش مهیا کند. ضروری است وزارت خارجه در کشورهای عضو اتحادیه اوراسیا به دنبال شناخت شرکت های توانمندی باشد که چندان بزرگ و مطرح نیستند. به عبارت دیگر ایران نباید خود را وابسته به یکسری از شرکت های محدود و بزرگ نماید که در زمان تحریم تحت تاثیر فشارهای آمریکا از ادامه همکاری با ایران امتناع می کنند. ۲. وزارت صنعت، معدن و تجارت سازمان توسعه تجارت در ایران باید پیشنهاددهنده استراتژی جهت تنظیم دیپلماسی تجاری با همسایگان با استفاده از الگوهای نوین به عنوان متولی امر تجارت کشور باشد. بنابراین لازم است در گام نخست وظیفه ذاتی و رسالت اصلی وزارت صنعت، معدن و تجارت، احیا شود. به علاوه همکاری با برخی دستگاه ها ازجمله وزارت امور خارجه نیز جهت تنظیم دیپلماسی تجاری مورد تاکید است. تعیین راهبردی مشخص برای جایگزینی مبادی وارداتی برخی کالاهای اساسی ازجمله ذرت از کشورهایی همچون برزیل و اوکراین به کشور روسیه. استفاده از پتانسیل هیئت های تجاری بخش خصوصی توسط وزارت صمت در جهت توسعه روابط تجاری با کشورهای عضو اتحادیه اوراسیا. برقراری ارتباط دوجانبه با بنگاه های خصوصی که وابسته به دولت های خود نیستند و از آزادی عمل بیشتری برخوردارند، می تواند منجر به توسعه روابط تجاری کشور شود. ۳. مجلس شورای اسلامی از آنجایی که وظایف مرتبط با قانونگذاری و بررسی لوایح توسط مجلس شورای اسلامی انجام می شود، در این راستا اقداماتی نظیر بررسی و تایید موافقتنامه های پیشنهادی ازسوی دولت و نظارت بر عملیاتی شدن و حسن اجرای آن می تواند در دستیابی به اهداف تجاری مورد نظر بسیار مهم باشد.

نویسندگان

حسین هرورانی

تهیه و تدوین

مسلم قلی پور

تهیه و تدوین

صمد عزیزنژاد

مدیر مطالعه

سیدمحمدهادی سبحانیان

اظهارنظر کننده