مدیریت مصرف تلفیقی منابع آبهای سطحی و زیرزمینی در شرایط کم آبی، مطالعه موردی : غرب شبکه آبیاری دشت قزوین

برای کاهش مصرف آب در بخش کشاورزی و همچنین ارائه برنامه ریزی صحیح جهت استفاده تلفیقی منابع آب سطحی و زیرزمینی در شبکه های آبیاری، مساله کم آبیاری برای محصولات عمده تحت کشت در غرب شبکه آبیاری دشت قزوین بررسی شد. برای حل مدل بهینه ساز با هدف رسیدن به حداکثر سودخالص اقتصادی در وضعیت کم آبی، الگوریتم جست وجوی گرانشی (GSA) انتخاب و مساله با استفاده از برنامه متلب حل شد. جهت معرفی عملیات کم آبیاری در منطقه مورد مطالعه، پنج سناریوی کم آبیاری با درصدهای کم آبیاری ماهانه ۰تا۱۰، ۰ تا ۲۰ ۰ تا۳۰، ۰ تا ۴۰ و ۰ تا۵۰ درصد و یک سناریوی آبیاری کامل تعریف شد. کاهش حجم برداشت از منابع آب زیرزمینی نیز در پنج حالت شامل درصدهای متفاوت از ۸۰ تا ۱۰۰ درصد حداکثر حجم قابل برداشت در سال خشک تعریف شد. از ترکیب شش حالت (پنج حالت کم آبیاری و یک حالت آبیاری کامل) با ۵ درصد متفاوت از مقدار برداشت از آب زیرزمینی، سی سناریو تعیین و نتایج برای هر سناریو تحلیل شد. درسناریوهای آبیاری کامل با انتخاب الگوی کشت بهینه، با کاهش برداشت از سفره آب زیرزمینی از ۵ تا ۲۰ درصد، درآمد خالص اقتصادی از ۱/۷ تا ۱۰/۹ درصد کاهش یافت و از مصرف منابع آب زیرزمینی تا ۳/۲۵ میلیون مترمکعب کاسته شد؛ همچنین سود خالص اقتصادی در واحد حجم نه تنها کاهش نیافت، بلکه با کاهش حجم برداشت، آب زیرزمینی، اندکی افزایش یافت. با اجرای سناریوهای کم آبیاری و اصلاح الگوی کشت در وضعیت خشک سالی، سطوح زیرکشت از ۴۱ تا ۵۴ درصد نسبت به آبیاری کامل افزایش و در عین حال سودخالص اقتصادی از ۶/۴ تا ۱۰/۷ درصد کاهش یافته است.

کلیدواژه ها:

الگوی کشت ، مصرف تلفیقی ، الگوریتم جستجوی گرانشی ، بهینه سازی ، کم آبیاری