مقایسه خصوصیات کمی و کیفی ۳۵ دورگ و ژنوتیپ امیدبخش زردآلو در شرایط استان خراسان رضوی

سابقه و هدف: یکی از اهداف مهم اصلاح زردآلو در ایران، دست یابی به ارقام جدید سازگار با خصوصیات مطلوب است. بنابراین ضروریست قبل از معرفی، سازگاری ژنوتیپ های امیدبخش در نقاط مختلف کشور مورد ارزیابی قرار گیرد. این مطالعه با هدف بررسی سازگاری و تعیین خصوصیات کمی و کیفی ۳۵ دورگ و ژنوتیپ به دست آمده از برنامه اصلاحی در مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی خراسان رضوی اجرا شد. مواد و روش ها: در این پروژه ۳۵ ژنوتیپ انتخابی و امید بخش زردآلو که در ایستگاه تحقیقات باغبانی سهند طی سالیان گذشته از طریق هیبریداسیون و انتخاب از میان ژنوتیپ های بومی بدست آمده اند، برای انجام آزمایشات طی سال های ۱۳۹۶ تا ۱۳۹۸ مورد ارزیابی قرار گرفتند و ژنوتیپ ها در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار مورد مطالعه قرار گرفتند. فاکتورهای اندازه-گیری شده شامل صفات فنولوژیکی، مورفولوژیکی وپومولوژیکی بودند. هم چنین، همبستگی بین صفات و تجزیه به عامل های اصلی نیز انجام گرفت. یافته ها: نتایج نشان داد که ژنوتیپ DM۱۰۱ زودرس ترین و رقم جلیل دیررس ترین بودند. ژنوتیپ ها از لحاظ قدرت رویشی درخت در سه گروه (قوی، متوسط و ضعیف)، شاخه زایی در سه گروه (زیاد، متوسط و کم)، توزیع جوانه در درخت در سه گروه (غالبا روی سیخک، غالبا روی شاخه های یکساله، بهطور مساوی روی سیخک و شاخه یکساله)، قرار گرفتند. هم چنین، ژنوتیپ های مورد بررسی از لحاظ متوسط وزن میوه بسیار متفاوت بودند. بهطوری که رقم شانلی با ۵۰/۷۵ گرم و AC۳۱۱ با ۹۰/۱۴ گرم به ترتیب از بیشترین و کمترین متوسط وزن برخوردار بودند. ژنوتیپ ها از لحاظ میزان عملکرد نیز تفاوت معنی داری با یکدیگر داشتند، به گونه ای که بالاترین میزان عملکرد (۱۱۰ کیلوگرم) در ژنوتیپ AD۷۳۵ مشاهده شد. مزه مغز اکثر ارقام باستثنای AD۷۴۱ و AD۵۴۶ شیرین بودند. مشخصات بیوشیمیایی میوه نیز تغییرات معنی داری در بین ژنوتیپ ها نشان داد، به طوری که دامنه تغییرات مواد جامد محلول از ۴۸/۱۳ درصد در AD۶۵۰ تا ۹۵/۲۱ درصد در AC۸۰۱ و HS۵۱۵ متفاوت بودند. همبستگی مثبتی بین وزن میوه با وزن هسته (۷۳/۰) و وزن مغز (۲۶/۰) و همبستگی منفی با عملکرد (۱۹/۰-) و تعداد روز از مرحله تمام گل تا رسیدن میوه (۱۸/۰-) وجود داشت. مواد جامد محلول همبستگی منفی در سطح ۵ درصد با اسید کل (۲۱/۰-) و همبستگی مثبتی با pH (۴۰/۰) در سطح ۱ درصد داشت. نتایج تجزیه به مولفه های اصلی نشان داد که عامل PC۱ با ۴۴/۲۹ درصد کل تغییرات بیانگر خصوصیات پومولوژیکی، عامل PC۲ با ۰۰/۱۷ درصد کل تغییرات بیانگر خصوصیات مورفولوژیکی، عامل PC۳ با ۰۰/۹ درصد کل تغییرات بیانگر خصوصیات فنولوژیکی و عامل PC۴ با ۰۰/۸ درصد کل تغییرات بیانگر خصوصیات شیمیایی میوه بودند. این چهار ترکیب حدود ۹۴/۶۴ درصد از کل تغییرات را دارا بودند. نتیجه گیری: به طور کلی، ارقام شانلی از لحاظ بزرگی اندازه میوه، جلیل از لحاظ دیررسی، کیفیت میوه و قابلیت خشکباری مناسب و پارسی از لحاظ کیفیت میوه، بازارپسندی و رنگ پذیری بسیار عالی نسبت به سایر ژنوتیپ ها برتری داشتند.

کلیدواژه ها:

تنوع ژنتیکی ، دورگ ، ویژگی های گل و میوه ، زردآلو