مروری بر خصوصیات گیاهشناسی، فیتوشیمیایی و فارماکولوژیکی گیاه دارویی پروانش (Catharanthus roseous)

پروانش یا پریوش با نام علمی (Catharanthus osseous) یکی از مهمترین و پرمصرفترین گیاهان زینتی و دارویی خانواده آپوسیناسه (Apocynaceae) است که منشا این گیاه مناطق حاره و گرمسیر مانند جنوب هند، اندونزی و ماداگاسکار می باشد. تاکنون حدود ۱۳۰ نوع آلکالوئید از پروانش استخراج شده است و این گیاه یکی از مهمترین گونه های گیاهی دارای ایندول آلکالوئید از نوع رزرپین است. مقدار این آلکالوئیدها در گیاه پروانش بسیار اندک می باشد و تمام بخش های این گیاه حتی دانه نیز دارای آلکالوئید است. دو آلکالوئید وین بلاستین و وین کریستین به صورت تجاری از مقدار زیادی گیاه پروانش استخراج می شوند که هر دو اثر ضدتوموری دارند و به همین دلیل در صنایع داروسازی از اهمیت بسیاری برخوردار هستند. مطالعات تجربی و بالینی اثر استفاده از گیاه پروانش را در بهبود برونشیت، آنژین، لوسمی، خونریزی بینی، بواسیر، قوای ذهنی، ورم لوزتین، ورم لثه ها، بازکردن مجاری عروقی و سرطان ثابت کرده اند. اما در استفاده این گیاه باید دقت نمود، زیرا مصرف خام آن از راه دهان خطرناک بوده و می تواند توهم زا باشد. پروانش گیاهی ارزشمند جهت شیمی درمانی با مجموعه آلکالوئیدهای وینکا (از جمله وین کریستین، ...) برای درمان انواعی از سرطان ها است. لذا در این مقاله برخی خصوصیات گیاهشناسی، فیتوشیمیایی و فارماکولوژیکی این گیاه بررسی می گردد.

کلیدواژه ها:

آلکالوئید ، پروانش ، وین بلاستین ، وین کریستین