بررسی تغییرات شاخص های دینامیکی همزمان با توفان های حوضه آبریز کارون

این پژوهش به بررسی نا­هنجاری­های دینامیکی و ترمودینامیکی بزرگ مقیاس بارش­های سیل­آسا ناشی از فرآیندهای چرخندزایی در دریای مدیترانه، و استقرار کم­فشار حرارتی سودانی پرداخته است. پنج نمونه از بارش­های سیلابی در فاصله زمانی ۲۰۰۸-۱۹۹۸ در حوضه آبریز کارون بزرگ، انتخاب و با استفاده از داده­های جوی دوباره پردازش شده ۲۵ ساله ژاپن (JRA۲۵) و تحلیل­های آماری از دو روز پیش از رخداد بارش تا خاتمه بارش، مورد بررسی قرار گرفتند. شاخص­های دینامیک منتخب در این پژوهش عبارتند از تاوایی پتانسیل، همگرایی و واگرایی، سرعت قائم، فرارفت تاوایی مطلق و شاخص­های ترمودینامیکی شامل نم­ویژه، شار نم­ویژه، دمای پتانسیل و دمای پتانسیل معادل هستند. بر اساس نتایج این پژوهش و مقایسه با مقادیر بارش ۶ ساعته ایستگاه­های باران­سنج ثبات منطقه، مشاهده گردید که پیش از شروع رخداد بارش، ارتفاع ژئوپتانسیلی در منطقه مورد مطالعه به­طور محسوسی شروع به کاهش نموده و در هنگام رخداد بیشینه بارش به کمترین مقدار رسیده و با خاتمه بارش رو به افزایش می­گذارد و بالعکس پارامترهای متناظر با همگرایی و حرکات صعودی، همچون تاوایی پتانسیلی، جریان تلاطمی رطوبت، همگرایی جریان رطوبت و مقدار نم­ویژه هم روندی مشابه با تغییرات مقدار بارش از زمان شروع تا خاتمه دارند. بدیهی است که هیچ­یک از این شاخص­ها به تنهایی نمی­توانند موید رخداد یک بارش سیل­آسا باشند، ولی با بررسی روند تغییرات شاخص­ها و تغییرات اندازه بارش، به نظر می­رسد که در میان شاخص­های منتخب، بین تغییرات بارش با ارتفاع ژئوپتانسیلی، جریان تلاطمی رطوبت و تاوایی نسبی رابطه معناداری وجود دارد که می­تواند در پیش آگاهی رخداد بارش در آینده مورد استفاده قرار بگیرد. به­منظور اعتبارسنجی اطلاعات به­دست آمده از رخدادهای مرجع، تعداد دو روز بدون بارش که دست­کم دو روز قبل و بعد از آن هم، در منطقه بارش وجود نداشته هم مورد بررسی قرار گرفت که نتایج حاصل، موید تغییرات قابل ملاحظه شاخص­های دینامیکی و ترمودینامیکی منتخب در مقایسه با روزهای فاقد بارندگی در منطقه است.

کلیدواژه ها:

توفان ، دینامیک ، ترمودینامیک ، کارون ، کم فشار سودانی