تغییرات کاربری زمین شهری و اثر آن بر کاربری های عمومی در شهر

شهر تبریز به­عنوان بزرگ­ترین شهر شمالغرب کشور، از چند دهه گذشته به گسترش فضایی-کالبدی سریع روی آورده است. به­طوری­که مساحت شهر تبریز از ۱۷۷۰ هکتار در سال ۱۳۳۵ به ۲۵۰۰۰ هکتار در سال ۱۳۸۵، افزایش یافته است. عدم سیاست­گذاری صحیح در کنترل توسعه شهری و مدیریت زمین، باعث پیچیدگی مشکلات شهری گردیده است که کمبود کاربری­های عمومی یکی از این مشکلات می­باشد. هدف این پژوهش بررسی و تحلیل گسترش فضایی شهر و اثر آن بر تغییرات کاربری­های عمومی به کاربری­های سودآور و کمبود کاربری­های عمومی در سطوح منطقه­ای و شهری در شهر تبریز و عوامل موثر در این تغییرات می­باشد. روش تحقیق در این پژوهش کاربردی و روش بررسی آن مبتنی بر روش توصیفی - تحلیلی است. در بررسی و تحلیل کاربری­های عمومی شهر، روش سرانه و هم­چنین جهت ارزیابی درجه بهره­مندی مناطق مختلف شهر از کاربری­های عمومی، از تاکسونومی عددی استفاده گردید. برای بررسی­های لازم  از آمار و اطلاعات بلوک­های آماری شهر تبریز در سال ۱۳۸۵ و نقشه کاربری اراضی شهر تبریز استفاده شده است. نتایج حاصل از پژوهش نشانگر آنست که شهر تبریز از لحاظ دسترسی به کاربری­های هفتگانه عمومی از وضعیت نامناسبی برخوردار می­باشد. به­طوری­که از سرانه ۷۱/۱۶ مترمربع، پیشنهادی طرح جامع شهر، کم­تر از ۸ مترمربع تامین گردیده است که نشان­دهنده وضعیت بحرانی از لحاظ برخورداری از این نوع کاربری­ها در شهر تبریز می­باشد. کاربری فضای سبز شهری در همه مناطق شهر با کمبودهای فراوانی مواجه می­باشد که ناشی از گسترش بی­برنامه شهر بر روی باغات و فضاهای سبز اطراف شهری و تغییرات مداوم کاربری فضای سبز و باغات در داخل محدوده شهر می­باشد. بررسی و ارزیابی میزان بهره­مندی مناطق با استفاده از تاکسونومی عددی نشانگر این است که منطقه یک تبریز با درجه بهره­مندی ۰.۳۰ در رتبه اول و بهره­مندترین منطقه شهر و منطقه نه نیز با درجه بهره مندی ۸۳/۰ محروم­ترین منطقه از لحاظ دسترسی به کاربری­های عمومی هفتگانه می­باشد.

کلیدواژه ها:

زمین شهری ، تغییر کاربری ، کاربری عمومی ، گسترش فضایی ، تاکسونومی عددی ، شهرتبریز