مرور انتقادی پژوهش های جامعه شناختی و مدیریتی مبتنی بر نظریه زمینه ای (۱۳۹۵-۱۳۹۷)

در یک دهه اخیر، پژوهشگران ایرانی حوزه جامعه­شناسی و مدیریت، از نظریه زمینه­ای به شکل گسترده­ای در تحقیقات خود بهره گرفته­اند. با توجه به ویژگی­های خاص این روش­شناسی، مساله اساسی تحقیق حاضر آن است که پژوهش­های جامعه-شناختی و مدیریتی مبتنی بر نظریه زمینه ای از چه نقاط ضعف و قوتی برخوردارند؟ جهت پاسخ به مساله تحقیق، از فراروش و تکنیک مرورنظام­مند بهره گرفته شد. جمعیت­های موردمطالعه شامل مجموعه مقالاتی است که در بازه زمانی ۱۳۹۵ تا ۱۳۹۷ در مجلات علمی-پژوهشی داخلی منتشر شده­اند که با توجه به تمرکز مساله تحقیق بر نقد و بررسی روش­شناسی نظریه زمینه­ای مبتنی بر رویکرد استراوس و کوربین، در مرحله گزینش منابع ۳۶ مقاله انتخاب و موردبررسی قرار گرفتند. نتایج تحقیق بیانگر آن است که تحقیقات مذکور در زمینه معیارهای «صورت مساله تحقیق، تدوین سوالات جزئی، جامعه موردمطالعه، تشریح مراحل تحلیل داده­ها در بخش یافته­ها، هم زمانی گردآوری و تحلیل داده­ها، تکنیک ساخت مقوله، تکنیک تشخیص ابعاد مقوله، تکنیک انتخاب عناوین، تکنیک انتخاب مقوله هسته، اعتباریابی، مقایسه با سایر نظریه­ها و حساسیت نظری» با مشکلات اساسی مواجه هستند. این مشکلات را می­توان در پنج دسته­ چالش­های تکنیکی، شکاف نظریه و روش، تحریف هدف، عدم معرفت کامل به مبانی نظریه زمینه­ای و چالش پارادایمی طبقه­بندی کرد.

کلیدواژه ها:

نظریه زمینه ای ، رویکرد استراوس و کوربین ، فراروش ، مرور نظام مند