جریان سیال ذهن در رمان الشحاذ اثر نجیب محفوظ

جریان سیال ذهن، سبکی نو در داستان نویسی است که در آن نقش نویسنده به حداقل ممکن می رسد؛ چرا که اندیشه ها و احساسات شخصیتها همانگونه بیان می شود که در ذهن آنان جریان دارد. در این شیوه، ترتیب زمانی، مکانی و نظم منطقی رویدادها به هم می ریزد. روشهای روایی تک گویی درونی و حدیث نفس شخصیتها را می توان در تقویت این شیوه روایی موثر دانست. از نویسندگانی که از این شیوه در آثار خود استفاده کرده اند، می توان به جیمز جویس، ویلیام فاکنر، ویرجینیا وولف و...، از میان نویسندگان عرب نجیب محفوظ، غسان کنفانی، حلیم برکات و... و از بین نویسندگان ایرانی عباس معروفی، هوشنگ گلشیری و... نام برد. این جستار با نقد رمان «الشحاذ» اثر نجیب محفوظ به کمک معیارهای جریان سیال ذهن و روش تحلیل محتوا به این نتیجه دست یافته است که نویسنده در این رمان، وظیفه انتقال بخشهایی مهم از داستان خود را به عهده گفتگوها از جمله تک گویی درونی نهاده، و بدین وسیله به خواننده اجازه داده تا مستقیم و بدون دخالت راوی در جریان افکار و احساسات قهرمان داستان قرار گیرد. همچنین با کمک ویژگیهای مختلف تک گویی درونی از قبیل صاحب تک گویی درونی، در نظر نگرفتن مخاطب معهود، شیوه شخصیت پردازی، راهیابی به ذهن قهرمان و پدیده همزمانی، توانسته شخصیت قهرمان را به مخاطب معرفی کند.      

کلیدواژه ها:

کلمات کلیدی: رمان ، جریان سیال ذهن ، تک گویی درونی ، نجیب محفوظ ، الشحاذ