چارچوب معیشت پایدار: راهبردی برای بقا و ارتقای خانوار در سکونتگا ههای غیررسمی

اسکان غیررسمی از جمله چالش های اساسی مدیریت شهری در سطح جهان، به ویژه در جوامع در حال توسعه است. خصوصیات و علل تکوین و گسترش این پدیده از یک کشور به کشور دیگر و حتی در درون یک کشور از یک مکان جغرافیایی به مکان دیگر متفاوت است. رویکردهای مواجهه با این پدیده از نادیده گرفتن تا ریشه کن کردن و نهایتا ارتقا و توانمندسازی متفاوت است. تقریبا از دهه ۱۳۲۰ ش کشور و مدیریت شهری در ایران، با این پدیده به شکل جدید مواجه بوده و به فراخور درک مسئولین شهری از آن، نوع برخورد از تخریب تا بهسازی و توانمندسازی ساکنان متفاوت بوده است. تصویب سند ملی توانمندسازی و سامان دهی اسکان غیررسمی در اوایل دهه ۱۳۸۰ نقطه عطفی در رویکرد سازنده نسبت به این مسئله بوده و پس از آن اقدامات بهسازی، سامان دهی کالبدی به روند رو به رشدی رسیده و دستاوردهای مثبتی داشته است؛ لیکن رویکردهای حاضر در برخورد با اسکان غیررسمی در زمینه های مختلف اجتماعی و اقتصادی کاستی هایی دارد. چارچوب معیشت پایدار، با نگاه همه جانبه به چگونگی بقا و معیشت ساکنان سکونتگاه های فقرزده، رویکردی مناسب برای پوشش این کاستی ها، به منظور توانمندسازی و ارتقای اجتماعی و اقتصادی خانوارها، است. روش این تحقیق توصیفی  تحلیلی و برای گردآوری اطلاعات مورد نیاز از روش کتابخانه ای و میدانی بهره گرفته شده است. در روش میدانی علاوه بر تکمیل پرسش نامه (با استفاده از نمونه گیری سیستماتیک یا منظم)، به منظور عمق بخشی به اطلاعات به دست آمده با ۲۰ نفر از سرپرست خانوارها برای ترسیم حقایقی از داستان های زندگی آن ها مصاحبه عمیق صورت گرفته است. در مقاله حاضر، بر اساس چارچوب معیشت پایدار، دارایی های ساکنان محله اسلا م آباد (نمونه مورد بررسی) سنجش شد که نتایج حاصله بیانگر آن بود که میزان دارایی و سرمایه ساکنان این محله در زمین ههای مختلف انسانی، مالی، فیزیکی، طبیعی، اجتماعی، و سیاسی برابر نیست و به دلیل آسیب پذیری در زمینه های مختلف (قانونی، فرایندی، ضعف مدیریت شهری، آگاهی و اطلاع کم ساکنین) از میزان این دارایی ها نیزکاسته شده است. نگارندگان در این نوشتار با نگاه چندجانبه به زندگی ساکنین این محله به این نتیجه رسیدند که برای خروج ساکنین از چرخه فقر و توانمندسازی آنها، تنها نمی توان با توجه به یک بعد از زندگی موفق بود و باید به دارایی و آسیب پذیری آ نها از زوایای مختلف انسانی، مالی، فیزیکی، وتوجه شود و در پایان برای کاهش زمینه های آسیب پذیری و افزایش سرمایه ها و دارایی های ساکنان این محله، به منظور توانمندسازی ایشان، پیشنهاداتی در ابعاد مختلف بیان شده است.

کلیدواژه ها:

اسکان غیررسمی ، توانمندسازی ، چارچوب معیشت پایدار ، محله اسلام آباد