پهنه بندی خطر آتش سوزپهنه بندی خطر وقوع آتش سوزی جنگل با استفاده از مدل تحلیل شبکه ای و سیستم اطلاعات جغرافیایی (بررسی موردی: منطقه حفاظت شده مانشت و قلارنگ)ی در منطقه حفاظت شده مانشت و قلارنگ با استفاده از مدل تحلیل شبکه ای و سیستم اطلاعات جغرافیایی

سابقه و هدف: جنگل ها از منابع ارزشمند طبیعی هستند که همه ساله بخش های وسیعی از آنهادر نتیجه آتش سوزی از بین می رود. این پدیده سالانه هزاران هکتار از درختان، درختچه ها وگیاهان را طعمه خود می سازد، بهطوریکهمیانگین سالانه حریق در جنگل های جهان شش تا چهاردهمیلیون هکتار تخمین زده شده است. یکی از راه های مقابله با آتش سوزی جنگل ها، شناسایی نقاط بحرانی آتش سوزی در جنگل های منطقه است. این مهم ضرورت تحقیق در این زمینه را در راستای حفظ این منابع ارزشمند آشکار می سازد. منطقه حفاظت شده مانشت و قلارنگ در شمال استان ایلام و در بین سه شهرستان ایلام، شیروان چرداول و ایوان قرار دارد. این تحقیق برای پهنه بندی خطر آتش سوزی با استفاده از مدل تحلیل شبکه ای و سیستم اطلاعات جغرافیایی در منطقه حفاظت شده مانشت و قلارنگ انجام شد.مواد و روش ها:مهم ترین عوامل موثر در فرآیند آتش سوزی جنگل با استفاده از تجربیات کارشناسان و پژوهشگران در مناطق مشابه، شامل ۹ فاکتور از جمله تراکم پوششگیاهی، بارش، دما، جهت شیب، شیب، فاصله از جاده، فاصله از روستا، ارتفاع و فاصله از آبراهه هستند. همچنین فرایندمدل سازی برای ارزیابی حساسیت خطر آتش سوزی جنگل در مدل تحلیل شبکه ای در سه مرحله انجام شد. بدین ترتیب ساختار مدل در نرم افزار SuperDecisionsتشکیل شد. ماتریس مقایسات زوجی به کمک طیف ۱ تا ۹ انجام و سپس سوپرماتریس مربوطه تهیه شد. در نهایت وزن نهایی معیارها برآورد شد.نتایج و بحث: نتایج نهایی به دست آمده از تحقیق حاضر نشان داد که وزن معیارهای تراکم پوشش گیاهی، بارش، دما، جهت شیب، شیب، فاصله از جاده، فاصله از روستا، ارتفاع و فاصله از آبراهه به ترتیب دارای مقادیر ۲۹۴/۰، ۲۲۶/۰، ۱۳۴/۰، ۱۲۱/۰، ۰۷۵/۰، ۰۵۱/۰، ۰۴۱/۰، ۰۲۹/۰ و ۰۲۵/۰ هستند که عامل تراکم پوشش گیاهی، بارش، دما و جهت شیب بیشترین وزن را داشتند. درنهایت، با تلفیق این لایه ها با توجه به وزن های به دست آمده، در محیط نرم افزارARC GIS نقشه ی پهنه بندی تهیه شد. نتایج تحقیق نشان داد که مناطق با تراکم پوشش گیاهی بالای ۵۰ درصد، جهت های جنوبی و شیب های بالای ۲۰ درصد مستعد خطر آتش سوزی هستند. همچنین جهت­های جنوبی و شرقی  برای دریافت بیشترین میزان نور خورشید مشخص شد.که حدود ۳۰ کیلومتر مربع (۱۰ درصد) از مساحت کل منطقه در کلاس خطر خیلی زیاد و ۶۲ کیلومتر مربع (۲۰ درصد) از مساحت منطقه در کلاس خطر زیاد از نظر احتمال وقوع آتش سوزی قرار دارد. بنابراین، ضرورت دارد که اقدامات لازم برای جلوگیری از وقوع آتش سوزی در این مناطق صورت گیرد.نتیجه ­گیری:در پژوهش حاضر نقشه پهنه بندی در ۵ کلاس خطر خیلی، کم، متوسط، زیاد و خیلی زیاد طبقه بندی شد و در نهایت نتایج حاصل نشان داد که با توجه به نقشه حاصل از اجرای مدل، شیب های بالای ۲۰ درصد، جهت های جنوبی و شرقی و مناطقی که تراکم پوشش گیاهی آن بالای ۵۰ درصد است جزء مناطق با خطر زیاد و خیلی زیاد از نظر احتمال وقوع آتش سوزی هستند. بنابراین ضروری است که در این مناطق اقدامات لازم برای جلوگیری از احتمال وقوع آتش سوزی صورت گیرد.

کلیدواژه ها:

پهنه بندی ، آتش سوزی جنگل ، GIS ، تحلیل شبکه ، منطقه حفاظت شده مانشت و قلارنگ