مقایسه و تحلیل ویژگی‎های ژئومورفولوژیکی نبکاهای چهار گونه‎ی گیاهی در غرب دشت لوت (شرق شهداد دشت تکاب)

نبکا یکی از اشکال تراکمی ماسه‎های بادی است که تحت تاثیر پوشش گیاهی و به‎دام‎انداختن ماسه‎های بادی در محیط‎های بیابانی و نیمه‎بیابانی به‎وجود می‎آید. این پژوهش به بررسی ویژگی‎های اکوژئومورفولوژیکی نبکاهای گیاهان جنس Tamarix و Prosopis koelziana در غرب دشت لوت پرداخته است. به این‎گونه که پس از شناسایی محدوده‎ی مورد مطالعه با استفاده از ترانسکت، نبکاهای مورد نظر انتخاب و ویژگی‎های مورفومتری نبکاها و نوع گیاه بررسی شده و با نمونه‎برداری از رسوبات نبکاها، به گرانولومتری نمونه‎های رسوب در آزمایشگاه پرداخته شده است. نتایج نشان می‎دهد که در بین ۳۰ نبکای انتخاب شده، ۴ گونه‎ی گیاهی وجود دارند که نبکاها با توجه به نوع گیاه، ویژگی‎های مورفومتری متفاوتی دارند. نتایج به‎دست آمده از تحلیل همبستگی عوامل مورفومتری نبکاها (ارتفاع تپه‎ی نبکا، ارتفاع تاج گیاه از سطح زمین، مساحت نبکا، محیط و پهنای نبکا) نشان می‎دهد که همبستگی در رابطه با گونه‎های Tamarix aphylla و Prosopis koelziana ، در سطح ۹۹ درصد معنادار هستند. بیشترین میانگین ارتفاع نبکا در گونه‎ی Tamarix aphylla ۸/۷ متر و میانگین ارتفاع تاج گیاه ۰۹/۱۱ متر است. در مورد میانگین مساحت، محیط و پهنای نبکا، بیشترین مقدار مربوط به Tamarix aphylla است که به‎ترتیب ۳۹/۳۲۲، ۳/۶۸ و ۲۴/۱۸ متر است. همچنین نتایج به‎دست‎آمده از گرانولومتری نشان می‎دهد که از دید درشتی رسوبات، درشت‎دانه‎ترین رسوبات، مربوط به گونه‎ی Tamarix aphylla بوده و گونه‎های دیگر در جایگاه‎های بعدی قرار می‎گیرند. تحلیل همبستگی گرانولومتری رسوبات نشان می‎دهد که نوع گونه‎ی گیاهی، در اندازه‎ی رسوبات هر یک از نبکاها تاثیر شایانی دارد، به‎طوری‎که در سطح یک منطقه که وزش باد و رسوبات مشترک زیادی دارند، ویژگی‎های رسوبات نبکاها با توجه به نوع گونه‎ی گیاهی با یکدیگر متفاوت است.

کلیدواژه ها:

شهداد ، لوت ، نبکا