نقد نگره ی اخلاق سروری در بینش تراژیک اخوان ثالث

شعر اخوان ثالث، به­ خلاف تظاهرات فراوان یاس و نومیدی و نیز با وجود اظهار امکان عبث­ بودگی، اغلب، خبر از گونه­ ای کنشگری، آفرینندگی، پویایی و  التزام شور زندگی می­ دهد. این ویژگی در شعر اخوان، به سبب جان­مایه­ های فلسفی مدرن و معانی بلند و ژرفی است که آن را درخور تحلیل­ هایی فراتر از مرز معمول می ­کند. یکی از بارزترین این معانی، نگره­ی «اخلاق سروری» در بستر «بینشی تراژیک» در مواجهه­ ی او با درد و رنج اجتماعی- فلسفی است که مساله ­ی اصلی این مقاله است. به نظر می ­رسد پس از آرمان­ های ملی ­گرایانه، که پیش­ زمینه­ ی آرمان­ های فلسفی و هستی­ شناسانه ­ی اخوان است، آشنایی وی با اندیشه های جریان ساز عصر مدرن اروپا، از جمله، اندیشه­ های فلسفی فریدریش نیچه، فیلسوف بنام آلمانی، در انتخاب این بینش و نگره­ی اخلاقی بی­ تاثیر نبوده ­است. امکان این تاثیر، ما را بر آن داشت تا در تحلیل آن، گرایش ­های اخلاق سروری را در اندیشه­ ی شعری اخوان ثالث، در رهیافت «بینش تراژیک» نیچه­ ای  نقد و واکاوی کنیم. این واکاوی نشان می ­دهد که اندیشه ی شعری اخوان در این مقوله، بازتاب شیوه ­هایی از رهیافت «بینش تراژیک» نیچه­ ای، همچون: اراده­ی قدرت، مرگ خدا، مهر سرنوشت، گذار نیهیلیستی، نخبه­گرایی، دگردیسی جان و چندی دیگر است که راه آفرینش ابرانسان و پذیرش خرسندانه ­ی تمامیت زندگی یا تصدیق  همه­ جانبه ­ی زندگی است. حاصل این پژوهش، نشان­ می­ دهد که شعر اخوان در نگرشی کلی، نمود نوعی بینش تراژیک است که با ویرانگری بینش تئوریک و متافیزیک، به ستایش و پاسداشت زندگی زمینی و سفارش به پیوستگی و پویایی جریان رود زندگی، توجیه زیبایی­ شناسانه­ ی هستی، نخبه­ گرایی و  نقد نگره­های اخلاق تراژیک می ­پردازد و بدین­ گونه پایگاه خود را در ساحتی بس فراتر از نقدهای متناسب با نظام ­های اخلاقی معمول و تئوریک بنا می­نهد. روش تحقیق، کیفی و رویکرد ناظر بر تحلیل ها، رویکرد نقد فلسفی از گونه ی فلسفه ی غیرمفهومی است؛ گاهی هم تحلیل­ ها با رویکردی توصیفی و با تکیه بر گزاره های شاعرانه ی آن دو صورت می­ پذیرد.

کلیدواژه ها:

اخوان ثالث ، بینش تراژیک ، نیچه ، نگره های اخلاق