رویکرد مقارن در حاشیه شیخ بهایی بر شرح مختصر الاصول عضدی

شیخ بهایی آخرین اصولی دوره نهضت مجدد است که دو اثر ارزشمند زبده الاصول و حاشیه شرح مختصر الاصول، نشانه تبحر او در اصول است. زبده الاصول که سال ها متن آموزشی در مدارس بوده است در دوره سیطره اخباریان، با توجه به الاحکام آمدی و نهایه علامه حلی، درباره اصول فقه مذاهب نگاشته شد. او در حاشیه شرح مختصر الاصول با بیانی موجز و تخصصی، به اهم نقدهایش بر شرح مختصر الاصول عضدی پرداخت و با تشریح اقوال علمای بنام مذاهب اسلامی، به جمع آرا و ترجیح نظر مختار یا ارائه دیدگاه مستقل پرداخت. او اولین اصولی است که مفهوم «علم» را در تعریف فقه در معنای اعم از ظن و قطع به کار برد و بنابر مذهب تخطئه، اجتهاد را از مقولات مشکک برشمرد و اکثر مجتهدان را متجزی دانست. هم چنین او اولین کسی است که اجماع منقول به خبر متواتر را به سبب حسی بودن تواتر، معتبر ندانست؛ اطلاق لفظ «واجب» بر واجب مشروط را مجاز خواند و تعبد به خبر واحد را عقلا و به اجماع امامیه جایز شمرد. هدف از نگارش این مقاله، تخریج اسلوب شیخ بهایی در اصول فقه مقارن، به منظور الگوبرداری در تحقیقات مشابه است.

کلیدواژه ها:

شیخ بهایی ، شرح مختصر الاصول ، زبده الاصول ، عضدالدین ایجی ، ابن حاجب ، حاجبی