گفتمان ذهنی جغرافیایی در اولیس جیمز جویس: معماری ذهنی کلامی دوبلین

شهر، به مثابه نظامی فعال و پویا، نقشه ادبی خودآگاه کلان شهر و مکان فرهنگی، ساختار معینی است که زندگی روزانه انسان را دستخوش تغییر و تحول می کند. امروزه شهرها نه تنها از مرزهای جغرافیایی شناخته شده فراتر میروند، بلکه بیشتر در قالب ذهنی-کلامی طراحی میشوند. این مقاله بر روی شهر دوبلین جیمز جویس (۱۹۴۱-۱۸۸۲)، به مثابه تجسمی از اجزاء معماری ذهنی زبان در رمان اولیس (۱۹۲۲)، و برج مارتلو به مثابه نمادی تاریخی تمرکز کرده، و به تبیین تصویر هنرمندانه و زیبایی­شناسانه جویس از شهر، مکان­های دولتی و خصوصی، خیابان­ها، رستوران­ها، کافه­ها، بیمارستان­ها، و به طور کلی تفکرات و سنت­های شهروندانش میپردازد. در این راستا، با بهرهگیری از نظریه جغرافیای-ذهنی و الگوی جغرافیای کلان شهری مرلین کاورلی نقشه ادبی و کلامی شهر دوبلین مورد کنکاش قرار میگیرد. ضمنا، این مقاله نشان میدهد که جویس چگونه تصاویر افراد، شهروندان، جامعه و زندگی شهری آنان را با تصاویر ذهنی، و نمادهای معماری، به خصوص معماری واقعی شهر از منظر تجربیات شخصیتهای قصهاش از جمله لئوپولد بلوم، استیفن ددالوس و مالی بلوم را به هم پیوند میزند. از یک سو جغرافیای معین طبقات اجتماعی در دوبلین  با توجه به پراکندگی انواع خانهها و ساکنیناش به آنها شکل داده و از آنها شکل میپذیرد، لذا معماری خانهها و خیابانها و نقشه معماری ذهنی ساکنین خانهها با هم ارتباطی دو سویه وتفکیک ناپذیر برقرار میکنند. از سوی دیگر جغرافیای ذهنی شخصیتهای رمان به عنوان پرسهزنانی روشنفکر و بابصیرت هنگام پرسهزنی یا قدمزنی در خیابانهای مختلف دوبلین مورد بررسی قرار میگیرد. علاوه بر آن این مقاله با تمرکز بر نشانههای تاریخی-فرهنگی برج مارتلو نشان میدهد که چگونه جویس در رمان اولیس، لایههای معماری بیرونی مکانها، به خصوص برج مارتلو، و لایههای درونی آنها شامل لایههای فرهنگی، هنری، اجتماعی-سیاسی و درون ذهنی شخصیتهای رمان را از طریق گفتمان ذهنی-جغرافیایی، ارائه میکند. این دانش حاصل پرسهزنی و بیداری شخصیتها در خیابانهای دوبلین است. در واقع کنکاش در مکان به هر خوانندهای این فرصت را میدهد تا نه تنها تاریخ وفرهنگ هر شهر، بلکه ایده­آلها، تفکرات، باورها، روش زندگی و هویت ساکنین آن را درک کند.

کلیدواژه ها:

جیمز جویس ، دوبلین ، جغرافیای کلان شهری ، پرسه زنی ، نقشه ذهنی-کلامی ، برج مارتلو