پیشرفت علمی، مقایسه پذیری پارادایم ها و معضله سنجش ناپذیری نظام های طبقه بندی

بررسی فلسفی «پیشرفت نظریه­های علمی» از مهم­ترین مسائل فلسفه علم است. مفروض آن امکان مقایسه میان نظریه­ها بر اساس معیارهای فرانظریه­ای است. اما ایده «سنجش­ناپذیری» مدعی است که در هنگام تغییرات انقلابی علوم، انتقال میان امور سنجش­ناپذیر صورت می­گیرد؛ اموری چون واژگان علمی، معیارهای ارزیابی نظریه­ها، جهان دانشمندان و چکیده آنها یعنی پارادایم ها. کوهن در مقاله «سنجش­پذیری، قیاس پذیری و امکان ارتباط» سنجش­ناپذیری را به دسته­ای از واژگان علمی یک نظریه محدود دانسته است. او با طرح تمایز «ترجمه−شرح» از امکان فهم و قیاس­پذیری پارادایم­ها دفاع می­کند. اما این بار با طرح نظام های طبقه­بندی و محدودیت ناشی از رده­بندی انواع طبیعی، امور سنجش ناپذیر دیگری را معرفی می کند. این پرسش ها مطرح است که آیا قیاس­پذیری نظریه­ها برای توضیح پیشرفت علمی کافی است؟ آیا سنجش­ناپذیری رده­بندی ها معضلی در برابر مفهوم «پیشرفت علمی» است؟ در این مقاله با استفاده از نقدهای کیچر، راهی برای برون رفت از این معضل نشان می­دهیم.

کلیدواژه ها:

سنجش ناپذیری ، مقایسه پارادایم ها ، نظام های طبقه بندی ، توماس کوهن ، فیلیپ کیچر