ارزیابی تحمل به تنش یخ زدگی در لاین های متنوع امیدبخش گندم دوروم با استفاده از شاخص های مقاومت به تنش

به­منظور ارزیابی لاین­های گندم دوروم از نظر تحمل به تنش یخ­زدگی، ۴۵ لاین امیدبخش گندم دوروم حاصل از تلاقی های بین والدین مختلف با استفاده از شاخص­های تحمل به تنش مورد ارزیابی قرار گرفتند. این آزمایش متشکل از آزمون گلخانه ­ای و آزمایشگاهی در دانشکده اصلاح نباتات دانشگاه محقق اردبیلی در سال زراعی ۹۸-۹۷ به اجرا درآمد. در این آزمایش لاین­ های گندم در مرحله گیاهچه مورد بررسی قرار گرفتند. لاین ­های گندم دوروم در قالب طرح فاکتوریل بر مبنای بلوک­های کامل تصادفی با سه تکرار کاشته شدند. گیاهان تا مرحله ۳ تا ۵ برگی در شرایط گلخانه نگهداری شدند. سپس به­ منظور ایجاد خوسرمایی، گلدان­ها به اتاقک سرما با دمای ۴ درجه برده شدند تا برای اعمال تنش آماده شوند. براساس عملکرد بیولوژیک، شاخص ­های تحمل (TOL)، حساسیت به تنش (SI)، میانگین تولید (MP)، شاخص تحمل به تنش (STI)، میانگین هندسی تولید (GMP)، شاخص میانگین هارمونیک تولید (HARM)، شاخص کاهش عملکرد (Yr) و شاخص تحمل ریشه و اندام هوایی (TI) محاسبه شدند. نتایج تجزیه واریانس نشان داد که لاین­های مورد بررسی از نظر صفات MP، GMP و HARM دارای اختلافات معنی ­داری بودند و شاخص­ های Yr و Ti در تنش معنی­دار بودند. اثر متقابل لاین در تنش برای تمام شاخص ­ها غیر­معنی­دار بود. با توجه به رابطه همبستگی عملکرد با شاخص ­ها، مناسب­ترین شاخص ­ها MP، GMP، HARM و TOL شناخته شدند. مقایسه میانگین لاین­ها و تنش به صورت جداگانه مورد بررسی قرار گرفت. حداکثر ضریب همبستگی (**۰/۹۹۹) مربوط به رابطه شاخص STI با SI، Yr با SI و Yr با STI بود. به­طورکلی شاخص­هایGMP، MP و HARM مناسب­ترین شاخص­ها برای ارزیابی تحمل به تنش لاین­ها در تمام سطوح موردمطالعه و شاخص TOL مناسب برای سطوح تنش بالاتر بود. مطالعه لاین­ ها به ­وسیله شاخص­ ها با استفاده از تجزیه خوشه ­ای، تجزیه تابع تشخیص و تجزیه عاملی نتایج مشابهی را نشان داد. نتایج حاصل از تجزیه خوشه­ ای و تجزیه عاملی با سه عامل اول لاین­های ۲۵، ۲۶، ۲۷، ۲۸، ۳۱، ۳۶ و ۳۹ را متحمل­ترین لاین­ها معرفی نموده و لاین­های ۱۱، ۱۳، ۱۵، ۱۷، ۱۸ و ۱۹ حساس­ترین آنها شناخته شدند. در تجزیه به عامل­ها سه عامل اول ۵۲/۹۷ درصد از واریانس موجود را توجیه کردند و شاخص­های STI، SI، Yr، Ti اندام هوایی، MP، GMP و HARM بیشترین مقدار را داشتند و موثرترین شاخص­ها در پراکنش لاین­ها بودند. با توجه به نمودار سه بعدی پراکنش لاین­ها، بیشترین ضرایب عاملی بر اساس سه عامل اول مربوط به لاین­های ۵، ۷، ۲۵، ۲۶، ۲۷، ۲۸، ۳۱، ۳۶ و ۳۹ بود.

کلیدواژه ها:

Cluster analysis ، Detection function analysis ، Durum wheat ، Factor analysis ، Frost stress ، Tolerance indices ، تجزیه تابع تشخیص ، تجزیه خوشه ای ، تجزیه عاملی ، شاخص های تحمل ، گندم دوروم ، یخ زدگی