تدوین مدل مفهومی مقابله با استرس بر اساس آیات قرآن با تاکید بر استرس های ناشی از روابط بین انسانی

پژوهش حاضر با هدف تدوین مدل مفهومی مقابله با استرس براساس آیات قرآن و با تاکید بر استرس‎ های ناشی از روابط بین‎ فردی انجام شد. روش پژوهش در این تحقیق، به‎ صورت تحلیل محتوای کیفی شیه و شانون به‎ شیوه تحلیل محتوای عرفی و قراردادی بود. بدین منظور ابتدا با تعیین واحد تحلیل معنایی، تمام آیات قرآن کریم موردبررسی قرار گرفت و آیات مربوط به موقعیت استرس‎ زا و آیات مربوط به روش‎ های مقابله استخراج شد. روایی محتوایی آیات مربوط به موقعیت استرس به تایید پنج کارشناس رسید. سپس برای تحلیل داده‎ ها، آیات مربوط به مقابله با استرس، با روش تحلیل محتوای کیفی نسخه شیه و شانون در سه مرحله کدگذاری شدند. روایی محتوایی کدگذاری‎ ها به تایید سه کارشناس رسید. یافته‎ های پژوهش نشان داد که براساس آیات قرآن کریم، ۲۵ موقعیت استرس‎ زا قابل‎ شناسایی بوده است که در آن‎ ها چهار سبک مقابله را می‎ توان شناسایی کرد که عبارت‎ اند از: سبک ارتباط با خدا، سبک ارتباط با خود، سبک ارتباط با دیگران و سبک ارتباط با واقعیت. طبق مدل به‎ دست‎ آمده ابتدا باید زمینه‎ ها فراهم باشد و سپس جهت مهار استرس از سبک‎ های چهارگانه بهره‎ مند شد. زمینه‎ ها شامل خداشناسی، انسان‎ شناسی، واقعیت‎ شناسی، هستی‎ شناسی، گذشته‎ شناسی و آینده‎ شناسی هستند. با بررسی رابطه چهار سبک مقابله که هسته مرکزی مدل حاضر را تشکیل می‎ دهند و با توجه به آیات و مضامین قرآنی درباره عقل و واقعیت‎ گرایی، مشخص شد سبک ارتباط با واقعیت نقش اصلی را ایفا می‎ کند. بنابراین، در امور تربیتی و عملی در حوزه سبک‎ های مقابله، مناسب است اولویت به این سبک داده شود. 

کلیدواژه ها:

استرس ، مقابله ، روابط بین فردی ، قرآن ، ارتباط با واقعیت