تحلیل مقبره وگنبدخانه سبک رازی در دوران سلجوقی»گنبد جبلیه کرمان«

معماری به رغم تفاوتهای سرزمینی که در شکل آن تاثیر فراوانی داشته ، دارای ویژگی های ذاتی، پویا وتدریجی است ، که آن را هویت مینامند. مطابق باسبک شناسی معماری ایرانی، که مبانی نظری آن توسط مرحوم پیرنیا شکل گرفته است؛ اختصاص عناوین خراسانی، رازی، آذری و اصفهانی به نمونه بناهای معماری اسلامی ایران و طبقه بندی گونه های معماری پراکنده در جغرافیای فرهنگی آن بر اساس این چهار شیوه ی معماری، شاکله ی اصلی معماری اسلامی ایرانی را تشکیل میدهد؛ با این حال، ساختار کلی معماری ایرانی درخلل قرون پنجم و ششم ه.ق، نه تنها تابع اصول ثابت معماری در کلیت حوزه ی فرهنگی ایران تحت عنوان سبک رازی نیست؛ بلکه ذهنیت معماری آن در بخشهای مختلف ایران از هم متمایز و غیرقابل ادغام میباشد. در این تحقیق برآن هستیم تا باتحلیل معماری دو گونه ی گنبدخانه و مقبره در حوزه ی معماری ایران طی دوره ی سلجوقی، ومطالعه موردی گنبد جبلیه کرمان پاسخگوی این پرسش باشد که گرایشات و سبکهای متفاوت معماری دربخشهای مختلف ایران مثل کرمان به چه نحوی تفاوتهای ساختاری موجود در هر منطقه را تحت تاثیر قرار داده است؟در رابطه با بحث پیش رو، جایگاه متفاوت دو عنصر مقبره و گنبد خانه در دو محور متفاوت معماری، انعکاسی از وضعیت سیاسی-اجتماعی وتاریخی هر مکان خواهد بود ، مطابق نتایج به دست آمده و با فرض بر تاثیر تنوعات منطقه ها، اقلیم ها و نیازهای متفاوت معمارانه، با تبیین دو محور متمایز معماری باکلیت متفاوت ساختاری، شامل محور شمال شرق-شمال غرب ایران با مرکزیت عنصر مقبره و محور مرکزی ایران با تاکید بر عنصرگنبدخانه، اصول مشترک شناخته شده ی معماری ایرانی در قالب شیوه ی رازی باایرادات جدی مواجه خواهد بود. به موازات چنین نگرش متفاوتی نسبت به جایگاه گونه ی مسجد و مقبره در دو محور مذکور، تبیین نوآوری های ساختاری مراکز متفاوت معماری در هر بخش از ایران، منجر به بازبینی مسئله ی الگوی مشترک معماری گنبدخانه ها و مقابر این دوران در قالب اصول شناخته شده معماری ایرانی و سبک رازی خواهد شد.

کلیدواژه ها:

سبک معماری ، گنبدخانه ، دوره سلجوقی ، سبک رازی ، گنبد جبلیه کرمان