تحلیل آلودگی آب زیرزمینی با استفاده از رویکرد رتبه بندی شبیه به حل ایده ال فازی (مطالعه موردی: دشت زنجان)

زمینه و هدف: ارزیابی کیفیت آب در دسترس به خصوص جهت تامین نیازهای شرب از اهمیت بالایی برخوردار می­باشد. لذا تهیه و تدوین رویکردی که بتواند با دقت بالاتر و با در نظر گرفتن عدم دقت­های ناشی از خطاهای ابزاری و اندازه­گیری، ارزیابی مناسب­تری را ارایه دهد مهم و قابل توجه است. هدف از این مطالعه ارزیابی کیفیت آب زیرزمینی دشت زنجان بر پایه روش شبیه به حل ایده­آل فازی است. روش بررسی: جهت دست یابی به این هدف، از اطلاعات ۵۷ و ۵۹ نمونه از آبخوان به ترتیب در دو فصل خشک و تر که در هر نمونه ۲۸ پارامتر کیفی مورد آنالیز قرار گرفته است، استفاده گردید. با تعیین وزن هر یک از پارامترهای کیفی در محیط فازی بر اساس نظرات افرادخبره در این زمینه و تعیین ماتریس تصمیم فازی بر مبنای استانداردهای کیفی شرب، ضریب نزدیکی نسبی هر یک از نمونه­ها تعیین و بر اساس آن رتبه آلودگی هر نمونه مورد محاسبه قرار گرفت. یافته ها: نتایج نشان می­دهد که نقاط آلوده­تر عمدتا در مرکز و شمال غربی دشت متمرکز بوده و این امر با موقعیت مراکز صنعتی (مانند مجتمع­های سرب و روی) و خصوصیات هیدروژئولوژیکی آبخوان هماهنگی کامل دارد. جهت ارزیابی میزان دقت رتبه­بندی انجام شده، نتایج روش پیشنهادی با حالت قطعی روش شبیه به حل ایده­ال مورد مقایسه قرار گرفت. بررسی پارامترهای کیفی مرتبط به رتبه ۱ (کم ترین میزان آلودگی)، نشان­دهنده این است که اغلب پارامترها در این رتبه که می بایست بیان گر کم ترین میزان آلودگی باشند، در روش قطعی نسبت به روش فازی دارای مقادیر بالایی می­باشند (به عنوان نمونه مقدار پارامتر آرسنیک واقع در رتبه ۱ روش قطعی و فازی به ترتیب برابر با ۴/۰ و ۰ میکروگرم در لیتر می­باشد) و این امر در خصوص رتبه ۵۹ (بیش ترین میزان آلودگی) نیز به صورت عکس تکرارشده است که حاکی از مطمئن بودن نتایج رتبه­ها و دقت بالای روش پیشنهادی می­باشد. بحث و نتیجه گیری: نتایج بیان گر تمرکز رتبه­های بالای آلودگی در مرکز دشت و تا حدودی در نواحی شمال و شمال غربی دشت به دلیل وجود صنایع آلاینده قابل توجه و دپوی انبارهای سموم و کودهای کشاورزی در این مناطق می­باشد. بر مبنای رویکرد این مطالعه می­توان بیان نمود که این روش به سادگی قابلیت اجرا در هر دشت را تنها با اندازه­گیری پارامترهای کیفی داشته و می­تواند با دقت بالایی رتبه آلودگی نمونه های کیفی را به خصوص در مواردی که ارزیابی کیفیت آب برای مصارف شرب مدنظر باشد، مورد محاسبه قرار دهد.

کلیدواژه ها:

شبیه به حل ایده ال فازی ، آب زیرزمینی ، رتبه بندی ، آلودگی ، دشت زنجان