مدل سازی بار فسفات ورودی به دریای خزر از حوزه آبخیز تجن با استفاده از مدل ارزیابی آب و خاک

زمینه و هدف: توسعه کشاورزی برای پاسخگویی به نیاز روز افزون غذا سبب مصرف بیشتر کودهای شیمیایی و درنتیجه آلودگی اکوسیستم­های آبی گردیده است. بنابراین برآورد مواد مغذی منابع غیر نقطه­ای، بررسی میزان تجاوز آن­ها از حد مجاز و نیز ارزیابی سهم آلودگی فسفات ورودی از حوزه آبخیز تجن به دریای خزر یک اولویت به منظور ارزیابی سلامت حوضه است. روش بررسی: لذا در این مطالعه از ابزار ارزیابی آب و خاک (SWAT) برای شبیه سازی فسفات طی سال های ۲۰۰۱ تا ۲۰۱۴ در حوزه آبخیز تجن استفاده شده است. یافته ها: نتایج مدل واسنجی شده نشان داد بار سالانه فسفات از سال ۲۰۰۱ تا ۲۰۱۴ از حدود ۲۹۰۰۰ تا ۱۰۲۹۰۰ کیلوگرم در خروجی حوزه آبخیز متفاوت است. بار فسفات در زمستان و پاییز ۹۸ درصد از کل بار سالانه فسفات را به خود اختصاص داد. بالاترین سطح فسفات در دوره مورد مطالعه در ماه فوریه (به طور متوسط ۱۱۶۲۱ کیلوگرم) و کم ترین در ماه ژوئن (به طور متوسط ۷/۰ کیلوگرم) بود. هم­چنین از مقایسه غلظت های به دست آمده با استانداردهای کیفیت آب می توان نتیجه گرفت که غلظت فسفات در اکثر زیرحوضه ها بالاتر از حد استاندارد کیفیت آب آشامیدنی برای سلامت انسانی (۲/۰ میلی گرم در لیتر) است. بنابراین اکثرا زیرحوضه­ها در منطقه مورد مطالعه نیازمند کاهش بار فسفات می باشند و می­بایست  این زیرحوضه­ها در برنامه­های مدیریتی بهبود کیفیت آب حوضه در اولویت قرار گیرند. بحث و نتیجه گیری: نتایج نشان داد که مدل SWAT می­تواند راهنمای خوبی برای استراتژی­های کاهش بار آلودگی­ها باشد.

کلیدواژه ها:

تغییرات فصلی ، حوزه آبخیز ، تجن دریای خزر ، فسفات ، مدل SWAT