ارزیابی کارایی مدل های تجربی در برآورد رسوبدهی آبخیزهای کوچک مناطق نیمه خشک با استفاده از داده های اندازه گیری شده

زمینه و هدف: با توجه به نبود ایستگاه های رسوب سنجی در اکثر حوضه های آبخیز کشور و عدم کفایت داده ها، مدل های تجربی مانند ابزارهای مناسبی برای تخمین رسوبدهی آبخیزها می باشند. از آن جا که این مدل ها در خارج از ایران طراحی شده، لازم است که کارآیی آن ها در کشور بررسی شود. مطالعات پراکنده ای در خصوص برآورد فرسایش و رسوب با استفاده از این مدل ها در ایران صورت گرفته و اکثر این مطالعات به واسطه فقدان داده های رسوب مشاهداتی، ارزیابی مناسبی از این مدل ها به دست نمی دهند. لذا برای توسعه این مدل ها استفاده از داده های اندازه گیری شده، ضروری است. روش بررسی: در این تحقیق، چهار بند خاکی کوچک در حوضه سد کارده و پنج زیرحوضه دارای حوضچه جمع آوری رواناب و رسوب در حوضه سنگانه کلات انتخاب شد. مقدار رسوب ته نشین شده در مخازن سدها با استفاده از نقشه برداری به دست آمد. وزن مخصوص ظاهری رسوب با عملیات صحرایی تعیین و حجم رسوب ها با در نظر گرفتن سال های رسوب گیری به وزن تبدیل شد. در زیرحوضه های سنگانه نیز پس از هر بارندگی میزان هدررفت خاک اندازه گیری شد. در نهایت مقدار رسوب توسط مدل های EPM و FSM تخمین زده شد و با مقادیر مشاهده ای مقایسه شد. یافته ها: نتایج نشان داد با توجه به اختلاف زیاد مقادیر برآوردی مدل FSM و رسوب مشاهده ای، ضرایب مدل برای حوضه های مورد مطالعه نیاز به اصلاح دارد. در نهایت مقادیر ضریب کارایی نش-ساتکلیف برای مدل EPM و FSM به ترتیب ۶۶/۰ و ۶۵/۰ به دست آمد. بحث و نتیجه گیری: نتایج حاصل دلالت بر کارایی مدل های مذکور در برآورد رسوب حوضه های آبخیز کوچک مورد مطالعه دارد.

کلیدواژه ها:

حفاظت آب و خاک ، مدل های فرسایش خاک ، سدهای کوچک