مقایسه بازده و ترکیبهای اسانس دو گونه مرزه Satureja hortensis L. و Satureja rechingeri Jamzad با استفاده ازروش تقطیر و استخراج با سیال فوق بحرانی

جنس مرزه Satureja  از خانواده نعناعیان می باشد  و گونه های زیادی از آن در سرتاسر جهان پراکنده اند. این جنس در ایران ۱۵ گونه دارد که ۹ عدد  از آنها انحصاری هستند. اسانس گونه های مختلف مرزه به دلیل دارا بودن کارواکرول از اهمیت ویژه ای برخوردارند. در این تحقیق به منظور بررسی تاثیر روش اسانس گیری بر میزان کارواکرول و در نتیجه کیفیت اسانس مرزه، اسانس دو گونه از این جنس به نامهای Satureja hortensis L. و Satureja rechingeri Jamzadبه روش استخراج با روش سیال فوق بحرانی*(دی اکسید کربن) وروش تقطیر با آب مورد بررسی و مقایسه قرار گرفتند.اندامهای هوایی گیاه S. hortensis در زمان گلدهی کامل از ایستگاه تحقیقات البرز کرج و گیاه S. rechingeri از رویشگاه طبیعی خود در استان ایلام جمع آوری گردیدند و پس از خشک شدن در سایه و دمای محیط ابتدا به روش تقطیر با آب اسانس گیری شدند. بعد با روش سیال فوق بحرانی به دو صورت (با و بدون استفاده از اصلاحگر) از هر دو گیاه اسانس تهیه شد. اسانسهای حاصل با استفاده از دستگاه گاز کروماتوگرافی (GC) و گاز کروماتوگراف متصل شده به طیف سنج جرمی (GC/MS)  مورد شناسایی کمی و کیفی قرار گرفتند. در اسانس  S. hortensis حاصل از تقطیر ۱۷ ترکیب شناسایی شد که عمده ترین ترکیبها کارواکرول (۴۸.۱%) و گاما ترپینن (۳۸.۴%) بودند. در اسانسهای حاصل از استخراج با سیال فوق بحرانی ۹ ترکیب شناسایی شد که میزان کارواکرول آنها (%۶۳.۴-%۵۷.۱) نسبت به اسانس حاصل از تقطیر افزایش و گاما ترپینن (%۳۲.۸-%۲۷) کاهش یافته بود. در اسانس S. rechingeri  حاصل از تقطیر ۲۰ ترکیب شناسایی شد که کارواکرول (۸۶.۶%) تنها ترکیب عمده بود. در اسانسهای حاصل از استخراج با سیال فوق بحرانی از این گونه ۶ ترکیب شناسایی شد که درصد کارواکرول (%۹۵.۶-%۹۵) در آنها افزایش نشان داد.

کلیدواژه ها:

Satureja hortensis ، Satureja rechingeri ، اسانس ، کارواکرول ، تقطیر ، سیال فوق بحرانی