مقایسه ترکیب های شیمیایی اسانس برگ، گل، ساقه و ریشه Nepeta bornmuelleri Hausskn. ex Bornm.

جنس Nepeta، متعلق به تیره نعناع (Lamiaceae)، در ایران ۶۷ گونه دارد که اغلب آنها انحصاری ایران هستند. هدف از این مطالعه، مقایسه کمی و کیفی اسانس برگ، گل، ساقه و ریشه Nepeta bornmuelleri Hausskn. ex Bornm.، از گونه های انحصاری و معطر بود. این گیاه در اردیبهشت ماه ۱۳۹۰ از کوه هزار واقع در استان کرمان جمع آوری شد و از برگ، گل، ساقه و ریشه آن به طور جداگانه، به روش تقطیر با آب، اسانس گیری بعمل آمد. ترکیب های تشکیل دهنده روغن های اسانسی با استفاده از دستگاه های کروماتوگراف گازی (GC) و کروماتوگراف گازی متصل به طیف سنج جرمی (GC/MS) شناسایی شدند. در روغن های اسانسی برگ و گل، به ترتیب ۳۸ و ۱۹ ترکیب شناسایی شد که ۶/۹۸% و ۵/۹۴% اسانس را تشکیل می دادند. βa۴،α۷،βa۷-نپتالاکتون (۲/۲۹% و ۸/۲۶%)، ۱،۸-سینئول (۶/۱۹% و ۶/۱۴%)، αa۴،α۷،αa۷-نپتالاکتون (۶/۶% و ۵/۱۹%) و بتا-پینن (۹/۱۸% و ۴/۱۱%) به ترتیب ترکیب های عمده در اسانس برگ و گل بودند. همچنین، از بین ۹ ترکیب شناسایی شده در اسانس ساقه که ۸/۹۵% اسانس را تشکیل می دادند، βa۴،α۷،βa۷-نپتالاکتون (۸/۳۹%)، کاریوفیلن اکسید (۱/۲۴%) و ۱،۸-سینئول (۸/۱۲%)، اجزاء اصلی بودند. از طرف دیگر، ۱۲ ترکیب در اسانس ریشه شناسایی شد که ۳/۹۹% آن را شامل می شدند. ترکیب های عمده، ایزومرهای βa۴،α۷،βa۷-نپتالاکتون (۲/۷۳%) و αa۴،α۷،αa۷-نپتالاکتون (۴/۱۳%) بودند. نتایج این تحقیق نشان داد که نپتالاکتون جزء اصلی روغن های اسانسی حاصل از اندام های مختلف N. bornmuelleri می باشد.

کلیدواژه ها:

پونه سای هزاری (Nepeta bornmuelleri Hausskn. ex Bornm) ، تیره نعناع ، روغن اسانسی ، ایزومرهای نپتالاکتون ، ۱ ، ۸-سینئول