بررسی میزان کالوس‎زایی و تحمل ریزنمونه‎های مختلف ارقام پنبه (Gossypium sp.) به تنش شوری در شرایط درون شیشه‎ای

  دستیابی به روش‎های کم هزینه و کوتاه مدت جهت دسترسی به لاین ‎ های متحمل به تنش ‎ های غیرزنده در برنامه‎های به‎نژادی گیاهی از کاربردهای مهم کشت بافت می ‎ باشد. در این تحقیق، ابتدا میزان کالوس ‎ زایی ریزنمونه‎های جنین نارس، محور زیر لپه و ریشه ارقام پنبه ساحل، سپید، نامبر ۲۰۰، باربادنس و خرداد روی محیط کشت MS حاوی ترکیبات مختلف هورمون ‎ های D - ۲, ۴ و BAP مورد بررسی قرار گرفت. براساس نتایج تجزیه واریانس، میزان کالوس ‎ زایی تحت تاثیر رقم، نوع ریزنمونه، ترکیب هورمونی محیط کشت و اثر متقابل ریزنمونه× محیط کشت در سطح احتمال یک درصد معنی ‎ دار بود . براساس مقایسه میانگین داده‎ها به روش آزمون حداقل اختلاف معنی ‎ دار ، بیشترین میزان کالوس‎زایی مربوط به ریزنمونه جنین نارس و رقم نامبر ۲۰۰ بود که روی محیط کشت MS حاوی ۵/۰ ‎ میلی ‎ گرم در لیتر D - ۲, ۴ مشاهده گردید، درحالی که ریزنمونه ریشه رقم سپید کمترین میزان کالوس ‎ زایی را نشان داد. با انتقال کالوس ‎ های تولید شده به محیط کشت‎های حاوی غلظت ‎ های مختلف کلرید سدیم و بررسی میزان رشد نسبی کالوس‎ها مشخص گردید که تحمل ریزنمونه ‎ ها به کلرید ‎سدیم تحت تاثیر رقم، نوع ریزنمونه، غلظت کلرید ‎سدیم و تمام اثرات متقابل آنها در سطح احتمال یک درصد معنی‎دار می‎باشد. بیشترین میزان رشد نسبی کالوس‎ها روی محیط کشت‎های شوری، مربوط به ریزنمونه جنین نارس و ارقام خرداد و سپید به ترتیب ب ا ۳/۷۷ و ۲/۷۶ درصد بود ، درحالی که ریزنمونه ریشه رقم نامبر ۲۰۰ با ۹/۱۷ درصد کمترین میزان تحمل را به کلرید ‎سدیم نشان داد. رشد نسبی کالوس ‎ ها در تمام ریزنمونه ‎ ها و ارقام، با افزایش غلظت شوری در محیط کشت کاهش پیدا کرد به‎طوری که تیمار شاهد (بدون کلرید ‎سدیم) با ۶/۵۱ درصد بالاترین میزان رشد نسبی و محیط کشت حاوی ۳ میلی ‎ گرم در لیتر کلرید ‎سدیم، پایین‎ترین سرعت رشد نسبی کالوس را با ۶/۲۰ درصد به خود اختصاص دادند. با انتقال ریزنمونه‎های متحمل انتخاب شده به محیط کشت ‎ های با غلظت‎های بالاتر ۵/۳ و ۴ میلی ‎ گرم در لیتر کلرید سدیم مشخص گردید که هیچ یک از کالوس‎ها و ریزنمونه ‎ ها قادر به زنده‎مانی و رشد روی این محیط کشت ‎ ها نبودند.

کلیدواژه ها:

تنش ، ریزنمونه ، پنبه ، کالوس ، کلرید سدیم