مطالعه پایداری عملکرد در ارقام آفتابگردان با استفاده از روش AMMI

اثر متقابل ژنوتیپ در محیط برای به­نژادگران از اهمیت ویژه ای برخوردار بوده و یکی از مسائل مهم و پیچیده در برنامه های به نژادی برای تهیه ژنوتیپ پر محصول و پایدار از لحاظ عملکرد و آزاد سازی ژنوتیپ های جدید محسوب می شود. به­منظور بررسی سازگاری و پایداری ارقام آفتابگردان به شرایط آب و هوایی مختلف، ۱۲ رقم آفتابگردان در پنج منطقه آب و هوایی شامل اراک، بیرجند، شیراز، کاشمر و کرج در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار ارزیابی شدند. جهت بررسی اثر متقابل ژنوتیپ و محیط از مدل اثرات اصلی افزایشی و اثرات متقابل ضرب پذیر (امی) استفاده شد. بر اساس نتایج تجزیه اثرات افزایشی جمع پذیر (تجزیه واریانس) و اثرات متقابل ضرب پذیر (تجزیه به مولفه های اصلی) اثر محیط و اثر متقابل ژنوتیپ در محیط به ترتیب در سطح احتمال یک و پنج درصد معنی دار بود و دو مولفه اصلی اول اثر متقابل بیش از ۸۴ درصد از مجموع مربعات اثر متقابل را توجیه نمودند. نمودار بای پلات اولین مولفه اصلی اثر متقابل و میانگین عملکرد دانه برای ژنوتیپ ها و محیط ها نشان داد که ژنوتیپ Progress با عملکردی بیش از میانگین و کم ترین میزان از نظر اولین مولفه اصلی اثر متقابل به­عنوان ژنوتیپ پایدار و پر محصول شناخته شد. ژنوتیپ های Record و Gabur بعد از ژنوتیپ Progress به­عنوان ژنوتیپ های پایدار و پر محصول شناخته شدند. نمودار بای پلات مربوط به دو مولفه اصلی اول اثر متقابل نشان داد که ژنوتیپ های Progress، Master و Zargol در اراک و کرج، ژنوتیپ های Favorit، Record و Azargol در شیراز، Gabur و SHF۸۱-۹۰ در کاشمر و ژنوتیپ های Armaverski، Lakomka، Zaria و Sor در بیرجند دارای سازگاری خصوصی بودند. همچنین ژنوتیپ های Zaria، Lakomka، SHF۸۱-۹۰، Gabur و Zargol نیز نسبت به سایر ژنوتیپ ها از سازگاری عمومی بیشتری برخوردار بودند.

کلیدواژه ها:

Adaptability ، AMMI ، Genotype-environment interaction ، Sunflower ، آفتابگردان ، اثر متقابل ژنوتیپ در محیط ، سازگاری ، امی