ارزیابی تغییر کاربری و تاثیر آن روی رژیم هیدرولوژیکی در حوزه آبخیز قزاقلی استان گلستان

  تغییرات کاربری موجب تغییر مولفه­های مختلف چرخه هیدرولوژیکی و افزایش و یا کاهش مقادیر رواناب می شوند. هدف از این تحقیق بررسی پاسخ هیدرولوژیکی حوزه آبخیز قزاقلی در پاسخ به تغییر کاربری اراضی متناظر آن است. بدین صورت بعد از تغییر نوع کاربری در محیط GIS ، چهار سناریو مدیریتی در دو جهت گرایش مثبت و منفی به مدل معرفی گردید و بعد از هر اجرای مدل خروجی مدل استخراج و با در نظر گرفتن تابع هدف ناش- ساتکلیف ( ENS ) نتایج شبیه سازی با مقادیر مشاهده­ای مقایسه شد. شبیه سازی در پایه زمانی ماهانه و با استفاده از مدل نیمه توزیعی- فیزیکی SWAT و برنامه SUFI۲ در قالب بسته نرم افزاری SWAT CUP انجام پذیرفت. بعد از اجرای مدل، حوزه قزاقلی به ۳۷ زیر حوزه و ۲۷۸ واحد پاسخ هیدرولوژیکی ( HRU ) به عنوان کوچک ترین واحد همگن تقسیم گردید. پس از واسنجی، مدل رواناب را با ضریب همبستگی ( R۲ ) ۸۵/۰، ضریب ناش- ساتکلیف ( ENS ) ۸۶/۰ و ریشه میانگین مربعات خطا ( RMSE ) ۶۷/۷ شبیه سازی نمود. این ضرایب برای دوره اعتبارسنجی به ترتیب ۸۶/۰، ۸۲/۰ و ۰۵/۹ بدست آمدند. در تحلیل کاربری اراضی مشخص گردید که بهبود کاربری حوزه باعث کاهش مقادیر رواناب از طریق افزایش نفوذپذیری، آب گذری به آبخوان سطحی و عمیق و افزایش تبخیر و تعرق می شود از طرفی با تخریب منطقه در جهت قهقرا مقدار رواناب افزایش یافته و مقادیر نفوذپذیری، آب گذری به آبخوان سطحی و عمیق و تبخیر و تعرق واقعی کاهش چشمگیری پیدا می نماید؛ لذا لزوم حفظ کاربری فعلی حوزه و بهبود و اصلاح آن یکی از راهکارهای اساسی در جهت مدیریت رواناب سطحی در حوزه آبخیز مورد مطالعه می باشد.

کلیدواژه ها:

حوزه قزاقلی ، رواناب ، کاربری اراضی ، مدل SWAT ، SUFI۲