صفت های مرکب زبان فارسی از دیدگاه نظریه آمیختگی مفهومی

پژوهش حاضر، به بررسی و مطالعه صفت­ های ­مرکب زبان فارسی، از دیدگاه نظریه آمیختگی مفهومی می ­پردازد. روش پژوهش، توصیفی-تحلیلی بوده و شیوه گردآوری داده ­ها، پیکره­ بنیاد است. داده­ های پژوهش، حاصل گردآوری صفت­ های مرکب (۴۰۰ صفت) از پایگاه دادگان زبان فارسی است. هدف پژوهش، تعیین فرایندهای شناختی دخیل در شکل­ گیری صفت­ های مرکب­ زبان فارسی (استعاره، مجاز و استعاره-مجاز)؛ مشخص نمودن میزان خلاقیت فرایند ترکیب با توجه به دسته ­بندی­ بنسز (Benczes, ۲۰۰۶)؛ و تعامل میان درون­مرکز و برون­مرکز بودن، همسو با یافته های بنسز (Benczes, ۲۰۰۶) است. نتایج پژوهش نشان می­دهد که در ساخت صفت­ های مرکب زبان فارسی، استعاره از بیشترین میزان فراوانی برخوردار بوده و پس از آن استعاره-مجاز و در جایگاه سوم مجاز قرار دارد. به باور بنسز (همان) هرچه در ترکیب ­ها ارتباط استعاری قوی­تر باشد، میزان خلاقیت به کاررفته، بیشتر خواهد ­بود و به سطح انتزاعی معنا افزوده می­ شود. یافته­ های پژوهش نشان می­ دهد که گویشوران زبان فارسی تمایل بیشتری به کاربرد معانی استعاری برای تولید و درک صفت­ های مرکب دارند. افزون­ بر ­این، از نظر میزان خلاقیت نیز فرایند آمیختگی استعاره-مجاز از بالاترین فراوانی برخوردار بود. با توجه به اینکه بالاترین میزان فراوانی در کاربرد فرایندهای آمیختگی مفهومی، به استعاره تعلق دارد، نتیجه­ می­ گیریم که گویشوران زبان فارسی در درک معنای استعاری واژه­ ها هیچ مشکلی ندارند و تمایل بیشتری به استفاده از معانی استعاری برای فهم و درک مفاهیم دارند. خلق معنا از طریق ترکیب­­ های استعاری، درک مفاهیم انتزاعی را آسان­تر می­کند. این بهره گیری گسترده از استعاره و مجاز، نمایانگر خلاقیت و پویایی زبان است. میزان خلاقیت فرایند آمیختگی استعاره-مجاز نیز بیش از دیگر موارد بود.

کلیدواژه ها:

صفت ­های مرکب زبان فارسی ، آمیختگی مفهومی ، استعاره ، مجاز ، خلاقیت