سنخ شناسی مواجهه امام رضا (علیه السلام) با فرقه واقفه

چکیده جامعه شیعیان، در جریان انتشار خبر شهادت امام موسی کاظم(ع) با چهار واکنش متفاوت مواجه شد: گروه نخست بر این خبر صحه گذاشت و قائل به امامت حضرت علی بن موسی الرضا(ع) شدند. در مقابل، برخی شهادت حضرت را انکار کردند و دسته ای دیگر علی رغم پذیرش این خبر، قائل به رجعت ایشان شده، دسته چهارم شکاکانه در میان ایستادند. وجه تشابه گروه دوم و سوم اعتقاد به ختم سلسله امامت در امام موسی کاظم(ع) و قول به «قائم» و «مهدی» بودن ایشان است. در تاریخ از این دو گروه به نام واقفه یاد شده است. پیدایش واقفه معلول دو علت است: علت نخست شرایط فرهنگی و اعتقادی ای است که محیط مساعد برای ظهور این فرقه را فراهم آورد. فهم ناصواب از فعالیت های سیاسی امام کاظم(ع) و اخبار متناقض شهادت ایشان بعد دیگر علت نخست است. دومین علت پیدایش واقفه را می توان طمع ورزی مالی برخی وکلای امام دانست. در مواجهه با این دو علت، امام رضا(ع) از طریق «آگاهی بخشی به جامعه»، «مبارزه اجتماعی و عقیدتی»، «افشاگری» و برخی «خوارق عادات» به مبارزه با این فرقه پرداختند. جستار پیش رو شیوه های مذکور را به مدد منابع اصیل فرقه شناسی و کتب روایی کنکاش کرده است.  

کلیدواژه ها:

امام موسی کاظم(ع) ، امام رضا(ع) ، نهاد وکالت ، واقفه ، مهدویت